Sisyphe

Seni öylesine düşündüm ki,
Öylesine, yaşama’dan önce.
Senden başka bir şey yok sanki.
Ama nasıl da varsın derim sana,
Düşüncelerimce.

Seni öylesine, buldum ki,
Öylesine, kendimden fazla.
Yalnız sensin gölgesiz,
Ayrılmamacasına, yanımda..
Akların arasında karan,
Karaların ortasında akınla.

Öylesine istedim ki seni,
Senden önce..
Öylesine, her şeyin içinde,
Öylesine dışında,
Gün, gece.

Seni öylesine yaşadım ki,
İnan..
Artık nereye baktığım belli değil,
Ne yaptığım belli değil,
Vardığım sonrasızlıktan.

Özdemir Asaf

Shakespeare'den Shakespeare'e

Çok şey var
Olmakla olmamak arasında

Bence bütün ve her şey
Bölmekle çıkarmak arasında

Çokluk ikiye bölerler her şeyi
Toplamakla çarpmak arasında

Ben dörde bölerim her şeyi
Gitmekle kalmak arasında

Bir yokluk, yok olmak
Aldanmakla inanmak arasında

Bir varlık, var olmak
Unutulmakla unutmak arasında

Ben yok oldum kimi zaman
Yok olmamak içindim kimi zaman

Var oldum öyle anlar oldu ki
Var olmamak içindim kimi zaman

Her şey senin yüzünden
Deyip çıkmak vardı aradan

Ama ben bilirdim ki
Benim yüzümdendi de çoğu zaman

Özdemir Asaf

Sevinç İle Hüzün

Sevinci kapıştılar taşımayı bilmeden,
Şimdi bilen yok, nerede oturuyor.
Köyün delisi Hüzün, yalnız kaldı yollarda
Adam adam, sınıyor, arıyor yoldaşını..
Kıskandıran özlemi, yüzünden okunuyor.

Görünüp siliniyor o günden beri.
Sevinç bin an gözlerde, dudaklarda.
Yerini sevgilisi Hüzün'e bırakıyor.
Sevinç'se, uzaklarda, hep uzaklarda..
Şöyle bir görünüyor, hemencecik uçuyor.

İşte o günden beri gözlerde, dudaklarda
Hüzün, aramaktadır yitik yavuklusunu.
O günden beri Sevinç yerinde durmaz
Ve kişiliğini ararken uzaklarda
O günden beri kimliksiz hüzün olmaz...

Özdemir Asaf

Sesiniz

Siz gittiniz, gittiniz, gittiniz,
Ben kaldım, kaldım, kaldım,
Sesiniz kaldı, onda kaldım,
Yöneldim yüzünüze baktım,
Yöneldim gözlerinize baktım,
Orada yansıyan bana baktım.
Yalnızlığımı nasıl anlayacaktım.

Özdemir Asaf

Sesin Yargılanışı

Savunmadan kendini,
Başı dik
Dinlemiştir duruşmayı,
Susmacasına.

Kim tutuklasa,
Ne kadar tutuklansa
Hep kaçmayı başarmıştır,
Kurtulmamacasına.

Hep egemen, özgür kalmış,
Tutsak almıştır güzelliği..
Aşkı sürgüne göndermiştir yataklara,
Kamcılarcasına.

Yaşlandıkça anlamlaşan,
Anıları unutulmaktan koruyan
Bir ulu bekçi, göze karsı,
Uyumamacasına.

Bir çiçek, hiç solmayan,
Hiç koparılamayan,
Hiç yalanı olmayan,
Sonsuzcasına.

Özdemir Asaf

Sesin Rengi

Ne zaman nereye gitmedimse,
Hiç kimseyi de incitmedimse,
Konular birikti kendiliğinden;
Ben ne kadar biriktirmedimse.

Özdemir Asaf

Sensiz

Sensiz de denizi seyredebiliyorum.
Hem dalgaların dili seninkinden açık.
Ne kadar hatırlatsan kendini boş.
Sensiz de seni sevebiliyorum.

Hep boş konuşurduk hatırlar mısın, bula bula,
Karşılaştığımız zamanlarda.
Sen, sevgiden şımaran çocuk,
Ben şaşıran budala.

Özdemir Asaf

Seni Seyrederdim

Saçların uçuşurdu rüzgârdan.
Yanından seni seyrederdim.
Güneş yakardı, deniz yanardı..
Sen konuşurdun, dinlerdim.

Gülerdin..
Susardın, düşünürdün.
Benimle el ele yürürdün..
Yol biterdi.

Görmezdim seni..
Zaman yıl yıl geçerdi.
Uzaktan, çok uzaklardan
Seni seyrederdim.

Özdemir Asaf

Seni Saklayacağım

Seni saklayacağım inan
Yazdıklarımda, çizdiklerimde,
Şarkılarımda, sözlerimde.

Sen kalacaksın kimse bilmeyecek
Ve kimseler görmeyecek seni,
Yaşayacaksın gözlerimde.

Sen göreceksin, duyacaksın
Parıldayan bir sevi sıcaklığı,
Uyuyacak, uyanacaksın.

Bakacaksın, benzemiyor
Gelen günler geçenlere,
Dalacaksın.

Bir seviyi anlamak
Bir yaşam harcamaktır,
Harcayacaksın.

Seni yaşayacağım, anlatılmaz,
Yaşayacağım gözlerimde;
Gözlerimde saklayacağım.

Bir gün, tam anlatmaya..
Bakacaksın,
Gözlerimi kapayacağım..
Anlayacaksın.

Özdemir Asaf

Sempati

Bir yaprak, ağaca takma.
Bir damla, buluta takma.
Bir bulut, maviye takma.
Bir yağmur, havaya takma.

Ben sana bakıyorum,
Bir rüzgâr esiyor.
Sözü uzatıyorum,
Ben, sana takma.

Özdemir Asaf

Seçim

Çok bilen çok yanılır
Az bilen daha çok

Hiç bilmeyen
Yanıldığını bile bilmeyecek
Bu kadar mutlu kişiyi
Kim seçmeyecek?

Özdemir Asaf

Saygı

Sana güzel diyorlar;
Sakın olma.

Özdemir Asaf

Sapak

Çok kişi bir başka türlü
Kendine yalan.
Çok kişi bir başka yalan,
Kendi türünde.

Kiminin kültürü yoksun
Ahlâkdan..
Kimi de ahlâkdan yoksun,
Kültüründe.

Özdemir Asaf

Sana

Küçük çocuklar yapıp geceleri kendimden,
Seni öpsünler diye gönderiyorum sana.
Bana, kucaklarında seni getiriyorlar;
Ben de sonra o seni getiriyorum sana.

Özdemir Asaf

Saçları

Bilmiyorum ne vardı saçlarında..
Rüzgâr mı delice eserdi,
Gözlerim mi öyle görürdü yoksa..
Saçlarının her hali hoşuma giderdi.

Özdemir Asaf

Sabaha Kadar

Dünya o kadar büyük ki;
Bir noktayım ortasında, ne yapsam.
Bazan da o kadar küçülüyor ki dünya,
Devrilecek sanıyorum, kımıldarsam.

Hayat o kadar uzun ki,
Öyle bitmez geliyor ki bir an..
Bir de bakıyorum, o kadar kısalıyor ki;
Ne çıkar, diyorum, bir hayattan

Saadet o kadar lâzım ki yaşayana;
Billâhi can verir uğrunda insan.
Hem o kadar boş ki mesud olmak,
Gün yüzü görmeden ölenlerin arkasından.

Ben o kadar önemli kişiyim ki,
O kadar iyiyim ki aklım ve düşüncelerimle.
O kadar fenayım ki ben
Delice niyetlerimle.

Gece; ne kadar karanlık ve sessizsin..
Öyle kaplayorsun ki evleri, yolları, denizleri.
Hem o kadar aydınlık ve seslisin ki;
Çılgınca coşturuyorsun bizleri.

Sabah; bir yeni dünya gibi geliyorsun;
Öylesine süslü, öylesine saadesin ki..
Sen o kadar güzelsin ki sabah,
O kadar güzelsin ki.

Özdemir Asaf

Roman

Roman bir adamın adıdır.
Bir başka ada bakan,
Duysan duymasan
Seni anmalıdır.

Roman bir adın yaşamıdır,
Başkalarınca da yaşayan;
Okusan okumasan
Sana uzanmalıdır.

Roman bir yaşamın anlamıdır,
Düşünmeden varılmayan;
Anlasan anlamasan
Sana bulanmalıdır.

Roman bir anlamın dağıdır,
Yarasız çıkılmayan;
Korksan korkmasan
Seni kuşanmalıdır.

Roman bir dilin dumanıdır,
Tüter evren sobasından;
Üşüsen ısınsan
Sönmeden yanmalıdır.

Özdemir Asaf

Portre

Neyzen Tevfik'e

Bütün metrolerin ve santimlerin,
Bütün kiloların ve gramların,
Bütün rakıların
Ürktüğü adam.

Özdemir Asaf

Poetika

Yaşadım da yoruldum, bir ağır işçi gibi,
Uyudum da uyandım, binlerce kişi gibi.

Bana düşünmek vardı, payıma onu aldım,
İşledim de işledim bir hüner işi gibi.

Horlandı, beğenildi; inandım, alınmadım,
Yolun geleceğini çizdim, geçmişi gibi.

Zor dönemler olmadı değil, olsundu, oldu,
Ne koştum ne de durdum kaçak gidişi gibi.

Bu konuyu burada bırakıyorsam birden,
Olmasın diyedir bir şeyin bitişi gibi.

Özdemir Asaf

Burnt Norton

T.S. Eliot’un “Dört Kuartet”inden Birincisi

“Yalnız tek bir merkez olsa da, insanların çoğu kendi merkezlerinde yaşar”. (Heraklit)

“Yukarı giden yol aşağı giden yolun aynısıdır”. (Heraklit)


- I -

Şimdiki zamanın ve geçmiş zamanın
Her ikisi belki de içindedir gelecek zamanın,
Ve gelecek zaman kapsanır geçmiş zamanda.
Eğer zaman hep buradaysa
Yakası bırakılmaz bütün zamanların.
Bir soyutlama olabilecek şey
Ölümsüz bir olasılık olarak kalakalır
Hüsnükuruntuların dünyasında yalnızca.
Olabilecek olan ve olmuş olan şey
İşaretler her daim varolan aynı şeyi.
Bellekte adımların yankısı
Geçmediğimiz geçitten aşağı geçerek
Hiç açmadığımız kapıdan
Girelim gül bahçesine. Yankılanır sözlerim
Böylece, zihninde.

Fakat hangi maksatla
Rahatsız etmeli ki gül yapraklı bir kasedeki tozu
Bilmem.

Diğer yankılar
Şeneltir o bahçeyi? Takip edelim mi?
Acele, dedi o kuş, bul onları, bul onları,
Köşeyi dönünce. İlk kapı arasından,
İlk dünyamızın içine, takip edelim mi
Ardıçkuşunun hilesini? İlk dünyamızın içine,
Oradaydılar, vakur, görünmez,
Devinmekte ağırlıksız, o ölü yapraklar üstünde,
Sonbahar sıcağında, titreşen hava boyunca,
Ve çağırdı o kuş, yanıtladı
Çalılık içinde saklı duyulmamış bir tınıyı,
Ve geçip gitti görülmemiş bir göz ışını, çünkü o güller
Bakılmış olan çiçeklerin biçimini almıştı.
Orada onlar misafir gibiydiler, ağırlanan ve ağırlayan.
Sonra gittik, ve onlar da, belirlenmiş bir şekilde,
Daracık boş sokaklar boyunca, her dem yeşil çemberin içine,
Boşaltılmış gölcüğün dibine bakmak için.
Kurut o gölcüğü, kurut o betonu, kahverengi kenarlı,
Ve o gölcük dolmuştu günışığının suyuyla,
Ve lotus doğruldu, usulca, usulca,
Yüzey kaydı ışığın yüreğinden,
Ve ardımızda kaldılar, yansıdılar havuzda.
Derken geçiverdi bir bulut, ve o gölcük boştu.
Git, dedi o kuş, çünkü o yapraklar çocuklarla doluydu.
Heyecanla saklanmış, gülüşler içeren.
Git, git, git, dedi o kuş: insanlık
Tahammül edemez çok fazla gerçekliğe.
Geçmiş zaman ve gelecek zaman
Olabilecek olan ve olmuş olan şey
İşaretler her daim varolan aynı şeyi.

- II -

Sarımsak ve safirler çamurda
Pıhtılaştırırlar tekerin gömülü dingilini.
Kandaki tiril tiril tel
Müzmin yaraların altında şakır
Yatıştırır haylidir unutulmuş savaşları.
Atardamar boyunca dans
Akkanın dolaşımı
Yıldızların yönelişince biçimlenmiş
Yükselir yaza ağaçta
Deviniriz devinen ağaç üstünde
Etkilenmiş yaprak üstündeki ışıkta
Ve işit sırılsıklam zeminde
Aşağıda, tazı ve yabandomuzu
Sürdürür yaptıklarını daha önce olduğu gibi
Fakat uzlaşmışlar yıldızlar arasında.

Dönen dünyanın dingin noktasında. Ne ten ne de tensiz;
Ne bir yerden ne de bir yere; dingin noktada, oradadır o dans,
Fakat ne tutuluştur ne de devinim. Ve süreklilik deme buna,
Geçmiş ve geleceğin topladığı yer. Ne bir yerden devinim ne de bir yere,
Ne yükseliş ne de çöküş. O noktayı saymazsak, o dingin noktayı,
Dans olamazdı, ve sadece o dans var.
Orada bulunmuştuk, tek söyleyebileceğim bu: neresi, söyleyemem.
Ve söyleyemem, ne kadar, çünkü bu zamanın içine yerleştirmektir onu.
Pratik arzudan içsel özgürlük,
Eylemden ve acı çekmeden kurtuluş, kurtuluş içsel
Ve dışsal zorlamadan, gene de kuşatılmış
Bir his inayetiyle, beyaz bir ışık dingin ve devinmekte,
Erhebung kımıltısız, dışarıda bırakmadan
Yoğunlaştırma, yeni ve eski bir dünyanın
İkisi de apaçık kıldı, anladı
Kısmi vecdini tamamlanmışlığın,
Kısmi dehşetin çözülmüşlüğünü.
Gene de geçmişin ve geleceğin zinciri
Örülmüş değişen bedenin zayıflığında,
Korur insanoğlunu tenin tahammül edemeyeceği
Cennetten ve lanetten.

Geçmiş zaman ve gelecek zaman
İzin verir birazcık şuura.
Şuurlu olmak zaman içinde olmamaktır
Fakat yalnızca zaman içindedir gül bahçesindeki o an,
Yağmurun vurduğu o çardaktaki o an,
Sis altındaki o esintili kilisedeki o an
Anımsanır; iç içe geçmiş, geçmişle ve gelecekle.
Yalnız zaman aracılığıyla fethedilir zaman.

- III -

Buradadır şefkatsizliğin bir yeri
Zaman önce ve zaman sonra
Kısık bir ışıkta: Gölgeyi
Fani güzelliğe döndürüp, yavaş devirle
Kalıcılık öneren, berrak sessizliğiyle
Biçimi kuşatan günışığı değil,
Ne de karanlıktır arındıran ruhu
Boşaltarak tensel olanı mahrumiyetle
Temizleyerek şefkati zamandan.
Ne çokluktur ne de boşluk. Sadece bir titreşim
Üstünden zaman geçmiş kasılmış yüzlerde
Şaşkınlıktan şaşkınlıkla şaşırmış
Hayallerle dolmuş ve anlamdan boşalmış
Yoğunlaşmadan kabarmış kayıtsızlık,
Döndürür fırıl fırıl insanları ve kağıt parçalarını,
Soğuk yel eser öncesinde ve sonrasında zamanın,
Sakat ciğerler soluk alıp verir
Zaman öncesi ve zaman sonrası.
Sayrı ruhların fışkırması
O solmuş, o uyuşuk havada
Taşınır Londra’nın kasvetli tepelerini süpüren rüzgârda,
Hampstead ve Clerkenwell, Campden ve Putney,
Highgate, Primrose ve Ludgate. Burada değil
Burada değil karanlık, bu cıvıldayan dünyada.

Alçal daha da, alçal sadece
Daimi yalnızlığın dünyasına,
Dünya değil dünya, fakat o dünya olmayan,
Dahili karanlık, yoksun kalış
Ve bütün mülkiyetlere el konuluş,
His dünyasının kurutuluşu,
Hayal dünyasının boşaltılması,
Ruh dünyasının çalışmaması;
Budur o tek yol, ve diğeri
Aynısıdır, devinimde değil
Fakat sakınmak devinimden; içgüdüsel
Devinirken dünya metalli yollarında
Geçmiş zamanın ve gelecek zamanın

- IV -

Zaman ve çan gömmüştü günü,
O kara bulut alıp götürür güneşi.
Bakar mı günebakan bize, filbahri
Düşer mi aşağı, eğilir mi bize; bükülüp serpilir mi
Kavrayıp sarılır mı?
Soğuk
Parmakları porsukağacının kıvrılıp
Sarksın mı bize? Yalıçapkınının kanadı
Yanıtladıktan sonra ışık ışığa, ve sustuğunda, o ışık suskundur
Dönen dünyanın o dingin noktasında.

- V -

Sözcükler devinir, müzik devinir
Zamanda sadece; fakat sadece yaşıyor olan
Ölebilir sadece. Sözcükler, konuşmadan sonra, erişir
Sessizliğin içine. Yalnız şekille, örüntüyle,
Sözcükler ya da müzik erişir
Sessizliğe, bir Çin vazosunun sessizce
Devinmesi gibi kendi sessizliğinde.
Kemanın devinimsizliği değil, nota sürdüğü sürece,
O değil sadece, fakat birlikte varoluş,
Ya da bitiş önünden gider başlangıcın diye söyle,
Ve bitiş ve başlangıç hep oradaydı
Başlangıçtan önce ve bitişten sonra.
Ve her şey heptir şimdi. Sözcükler gerilir,
Yarılır ve bazen kırılır, o yük altında,
Gerilim altında, değerden düşer, kayar, yok olur,
Çürür özensizlikten, durmaz yerinde,
Sessiz durmaz. Azarlayan, alay eden,
Ya da çene çalan feryat figan sesler
Saldırır onlara her zaman. En fazla
Çöldeki Kelime’ye saldırır ayartmaların sesleri,
O ağlayan gölge cenaze dansında
Avutulmaz korkunç hayalin gürültülü ağıtı.

Devinimdir örüntünün detayı,
On merdivenli figürde olduğu gibi.
Arzunun kendisi devinimdir
Kendi başına cazip değildir;
Aşk kendi başına devinimdir,
Devinimin bitişi ve nedenidir sadece,
Ebedi, ve arzu duymaz
Zamanın algılayışı hariç
Tutuklu sınırlamanın biçiminde
Arasında oluş-değil ile oluşun.
Ansızın güneşin bir ekseninde
Toz devinirken hâlâ
Yükselir o gizlenmiş kahkaha
Yeşillikler içindeki çocuklardan
Çabuk şimdi, burada, şimdi, hep –
Gülünç o israf edilmiş acıklı zaman
Uzanıyor önceye ve sonraya.

T. S. Eliot (1888-1965)
(1948 yılı Nobel Edebiyat Ödülü sahibi) .
Çeviren: İsmail Haydar Aksoy

East Coker

- I -

Başlangıcımdadır sonum. Sıra sıra
Evler yükselir ve düşer, harap olur, genişletilir,
Kaldırılır, tahrip edilir, onarılır, ya da yerleri
Açık bir arazi olur, ya da bir fabrika, ya da bir çevre yolu.
Yeni binaya eski taş, yeni ateşlere eski kereste,
Küllere eski ateşler, ve küller toprağa.
Toprak ki zaten et, post ve dışkıdır,
İnsan ve hayvan kemikleridir, mısır sapı ve yapraktır.
Yaşar ve ölür evler: bir zamanı vardır inşa etmenin
Ve bir zamanı vardır yaşamanın ve meydana getirmenin
Ve bir zamanı vardır rüzgârın gevşek pencere camlarını kırmasının
Ve tarla faresinin tırıs gittiği süpürgeliği sarsmasının
Ve sessiz bir vecizeyle işlenmiş lime lime goblenleri sarsmasının.

Başlangıcımdadır sonum. Işık düşer şimdi
Açık arazinin karşısına, dallarla kapanmış
O patikayı yalnız bırakarak, ikindi karanlığında,
Ve bir sete yaslanmışsın orada, geçerken bir araba,
Ve elektrik ısısında hipnotize edilmiş
Köye giden yola dönmek için ayak diretir
O derin patika. Sıcak bir pusta o şehvetli ışık
Emilir, savrulmaz ışınları, o boz taş tarafından.
Uyur yıldızçiçekleri o boş sessizlikte.
Bekler ilk baykuşu.

O açık arazide
Çok aşırı yaklaşmazsan, çok aşırı yaklaşmazsan,
Bir yaz gecesi ortasında, o cılız kavalla
O küçük trampetten yükselen müziği duyarsın
Ve görürsün onların dansettiklerini şenlik ateşi etrafında
Nisa ile âdemin münasebeti
Raksta, izdivacın alâmetidir –
Vakur ve ferah bir mukaddes merasimdir.
İki ve iki, ittihat için zaruridir,
Yekdiğeri destbedest iken
İtilaf tezahür eyler. Halka halka etrafında ateşin
Sıçrarlar alazların arasından, ya da toplanırlar çemberlerde,
Kır görkeminde ya da köylü kahkahasında
Kaldırır ağır ayaklarını hantal ayakkabılarda,
Toprak ayaklar, humus ayaklar, yükseldi taşra cümbüşünde
Haylidir toprak altında mısırı besleyenlerin
Cümbüşünde. Tutarak zamanı,
Tutarak ritmi danslarında
Yaşayan mevsimler hayatlarındaki gibi tıpkı

Mevsimlerin ve takımyıldızların zamanı
Süt sağmanın zamanı ve harmanın zamanı
Erkekle kadının ve hayvanların
Çiftleşme zamanı. Ayaklar kalkar ve iner.
Yeme ve içme. Gübre ve ölüm.

İşaret verir şafak, ve başka bir gün
Hazırlanır ısıya ve sessizliğe. O şafak yeli
Denizi buruşturup gider. Buradayım ben
Ya da orada, ya da başka yerde. Başlangıcımda.

- II -

Ne yapar o geç Kasım
İlkbaharın huzursuzluğuyla
Ve yaz sıcağının mahluklarıyla,
Ve acıyla kıvranan çiğnenmiş kardelenlerle
Ve aşırı yükseği hedefleyen gülhatmilerle
Kızıldan boza düşerek
Erken yağan karla dolmuş geç açan güllerle?

Yuvarlanan yıldızlarla yuvarlanan gökgürültüsü
Utku dolu arabalara öykünür
Mevzilenmişler takımyıldızların savaşlarında
Akrep çarpışır Güneş’e karşı
Güneş ve Ay batana dek
Kuyrukluyıldızlar ağlar ve meteorlar uçuşur
Ararlar gökleri ve düzlükleri
Buzulların saltanatından önce yanan
O yıkıcı ateşe dünyayı götürecek
Bir anaforda fırıl fırıl dönerler.

Bu bir izah etme tarzıdır –çok yeterli değildir:
Laf kalabalığı bir araştırma yıpranmış bir şiir tarzında,
İflahını keser birinin o dayanılmaz güreşinde
Kelimelerin ve manaların. Önemli olan şiir değildir.
Yapılması umulan şey (yeniden başlamak) değildi bu.
Uzun uzun özlemle beklenmenin, haylidir umut edilmiş
Sükûnetin, güz huzurunun ve yaşlılık hikmetinin
Neydi değeri? Onlar aldatmış olsaydı bizleri
Ya da kendilerini, o kısık sesli ihtiyarlar,
Miras bırakmazlar mıydı bize aldatmanın tarifesini sadece?
Sadece kasıtlı bir zihin uyuşukluğudur huzur,
Dikkatle baktıkları ya da gözlerini çevirdikleri karanlıkta
İşe yaramaz ölü sırların bilinmesidir hikmet sadece. Vardır, bizce
Olsa olsa, sadece sınırlı bir değeri olabilir
Tecrübeyle edinilmiş bilginin.
Zorla kabul ettirir bir düzeni bilgi, ve tahrif eder onu,
Çünkü o düzen yenidir her bir anda
Ve her bir an yenidir ve sarsar
Bütün olduğumuz her şeyin değerlendirilmesini. Biz sadece
Artık zarar veremeyecek şey tarafından, hileyle, aldatılmayız.
Orta yerde, yalnızca yolun orta yerinde değil
Fakat bütün o yolda, karanlık bir koruda, bir böğürtlen çalısında,
Ayak basılacak emin bir yer bulunmayan ve ucubelerin tehdit ettiği
Bir bataklığın kıyısında, hayalet ışıklar,
Tehlikeli büyülenmeler. Yaşlı adamlardan hikmet konusunu
Dinleyeceğime onların budalalıklarını dinleyeyim,
Onların çılgınlıktan ve korkudan korkusunu, onların sahip olma korkusunu,
Başka birine ait olmayı, ya da başka birilerine, ya da Tanrı’ya.
Elde etmeyi umabileceğimiz tek hikmet
Tevazunun hikmetidir: tevazu sonsuzdur.

Evler batıp gitti deniz altına.

Dans edenler göçüp gitti tepenin altına.

- III -

Ah karanlık karanlık karanlık. Hepsi karanlığa gidecek,
Yıldızlar arasındaki o boş yerler, boş olandaki boş,
Kaptanlar, tüccar bankerler, saygıdeğer yazarlar,
Sanatın cömert hamileri, devlet adamları ve hükümdarlar,
Seçkin devlet memurları, birçok komitenin başkanları,
Endüstri kralları ve küçük taşeronlar, hepsi karanlığa gider,
Ve karanlıktır o Güneş ve Ay, ve Gotha Almanağı
Ve o Borsa Gazetesi, Yöneticilerin Yönetici Rehberi,
Ve soğuktur duyu ve yitmiştir eylem güdüsü.
Ve hepimiz gideriz onlarla, sessiz cenazeye,
Hiç kimsenin cenazesine, çünkü defnedecek kimse yoktur.
Dedim ki ruhuma, sakin ol, ve bırak Tanrı’nın karanlığı olacak
O karanlık gelsin üstüne. Sanki, bir tiyatroda,
Söndürüldüğünde ışıklar, sahne değişeceğinden
Kulislerin boş bir gümbürtüsü duyulur, karanlıkta karanlığın bir devinimiyle,
Ve biliyoruz ki o tepeler ve o ağaçlar, o uzak panorama
Ve o cüretli ve heybetli dış görünüşün hepsi dürülüp götürülür –
Ya da sanki, bir yeraltı treni, tünelde, aşırı uzun süre durduğunda
İstasyonlar arasında, ve sohbet yükselir sonra usulca sessizliğe açılır
Ve görürsün her yüzün arkasında o zihni boşluğun derinleştiğini
Bırakarak sadece o büyüyen dehşetini hiçbir şey hakkında düşünmenin;
Ya da, eter altında, hiçliğin şuuruyla şuurludur zihin ancak –
Dedim ki ruhuma, sakin ol, ve umutsuz bekle
Çünkü umut yanlış şey için umut olabilir; aşksız bekle,
Çünkü aşk yanlış şey için aşk olabilir; gerçi inanç vardır
Fakat inancın ve aşkın ve umudun hepsi bekleyişteler.
Düşüncesiz bekle, çünkü hazır değilsin düşünceye:
Böylece ışığa dönüşecek karanlık, ve dinginlik dansa.
Akan derelerin fısıltısı, ve kış şimşeği.
Saklıdır o yaban kekiği ve o yaban çilek,
O bahçedeki gülüş, yankılanmış esrime
Yitmedi, fakat talep ederek, işaretler ıstırabını
Ölümün ve doğumun.

Daha önce söylediklerimi
Tekrarladığımı söylersin. Tekrar söyleyeceğim bunu.
Tekrar söyleyeyim mi? Oraya varmak adına,
Olduğun yere varmak adına, olmadığın yerden ulaşmak adına

İçinde hiçbir esrimenin olmadığı yoldan gitmelisin.
Bilmediğin şeylere erişmek adına.

Cehaletin yolu olan yoldan gitmelisin.
Sahip olmadıklarına sahip olabilmek adına.

Maldan mülkten feragat yolundan gitmelisin.
Olmadığın şey neyse ona erişmek adına.

Bulunmadığın yoldan gitmek zorundasın.
Ve hiçbir şey bilmemen bildiğin tek şeydir.
Ve sahip olduğun şey sahip olmadığındır.
Ve bulunduğun yer bulunmadığın yerdir.

- IV -

Sorunlu parçayı soruşturan
Çeliği işletir o yaralanmış cerrah;
Ateş grafiğinin muammasını çözen
Şifacının sanatındaki keskin şefkati
Duyumsarız kanayan ellerin altında.

Tek sağlığımız sayrılıktır
Ölmekte olan o hemşireye göre
Bakımı hoşnutluk sağlamazdı, fakat hatırlatırdı bize
Adem ile bizim lânetimizi, ve onarabilmek için bunu
Hastalığımızın daha da ağırlaşması zorunlu.

İflas etmiş bir milyonerin bağışı olan
Hastanemizdir bütün dünya,
İçinde, başarırsak şayet, öleceğiz
Bizi terk etmeyen fakat her yerde koruyan
O salt babacan bakımdan dolayı.

Ayaklardan dizlere yükselir soğuk,
Şakır ateş zihnin tellerinde.
Isınmak için donmalıyım
Ve titremeliyim alazı güller olan
Ve dumanı çalılıklar olan soğuk Araf ateşlerinde.

Damlayan kan tek içeceğimiz,
Kanlı et tek yiyeceğimiz:
Buna rağmen sağlıklıyız diye, dayanıklı etten ve kandan
Oluşuruz diye düşünmekten hoşlanırız –
Gene buna rağmen, bu Cuma gününü iyi sayarız.

- V -

İşte buradayım, yolun ortasında, yirmi yıldan sonra –
Büyük ölçüde israf edilmiş yirmi yıl, l’entre deux guerres yılları
Kelimeleri kullanmayı deneyerek, ve her teşebbüs
Tümüyle yeni bir başlangıçtır, ve değişik tarz bir başarısızlık
Çünkü insan sadece kelimeleri daha iyi bulmayı öğrenir
Artık söylemeyeceği şey için, ya da o tarzda
Söylemek artık mümkün değildir. Ve böylece her girişim
Yeni bir başlangıçtır, iyi ifade edilmemişe bir saldırıdır
Pejmürde gereçlerle her daim bozulur
Duygu kesinsizliğinin o büyük karışıklığında.
Duygunun zapt edilmez mangaları. Ve güçle ve teslimiyetle
Fethedilecek şey, keşfedilmiş zaten
Bir ya da iki, ya da birçok kez, öykünmeyi umut bile
Edemeyeceğin adamlar tarafından – fakat rekabet yoktur –
Yitmiş ve bulunmuş ve tekrar tekrar yitirilmiş olanı
Telafi etmek adına mücadele vardır sadece: ve şimdi, elverişsiz
Görünen bu koşullarda, belki de ne kâr ne de zarar var.
Bizim için, çabalama var. Gerisi bizim işimiz değil.

Başladığın yerdir memleketin. Yaşlandıkça
Daha bir yabancılaşır dünya, daha karmaşıklaşır düzeni
Ölümle ve hayatla. Öncesi ve sonrası yok
O yoğun an yalıtılmamış,
Fakat bir ömür yanar her bir anda
Ve her bir insanın ömrü değil yalnızca
Fakat şifresidir de çözülmemiş eski taşların.
Yıldız ışığında akşamın bir zamanı vardır,
Lamba ışığında akşamın bir zamanı
(Fotoğraf albümlü o akşam)
Aşk handiyse kendisidir
Burası ve şimdi önemsizleştiğinde.
Eski adamlar kaşif olmalıydı
Önemi yok burada ya da orada olmasının
Sessiz olmalıyız ve sessiz devinmeliyiz
Başka bir yoğunluğun içersine
Daha ötedeki bir birliğe, daha derin bir paylaşıma
Soğuk karanlık ve boş perişanlık arasından
Ağlar dalga, ağlar rüzgâr, yelkovankuşunun
Ve domuzbalığının o engin suları. Sonumdadır başlangıcım.

T. S. Eliot (1888-1965)
(1948 yılı Nobel Edebiyat Ödülü sahibi) .
Çeviren: İsmail Haydar Aksoy

The Dry Salvages

T.S. Eliot’un ‘Dört Kuartet’inden Üçüncüsü


- I -

Tanrılar hakkında fazla şey bilmem; fakat sanırım ki o ırmak
Kudretli kahverengi bir tanrıdır – asık yüzlü, yabanıl ve serkeş,
Bir ölçüde sabırlı, ilk karşılaşmada bir hudut sanıldı;
Yararlı, güvenilmez, bir ticaret yolu misali;
Sonra tek sorunu olarak köprü inşa edenlerin karşısındaydı.
Bir kez bu sorun çözüldükten sonra, neredeyse unutuldu kent sakinlerince
O kahverengi Tanrı –gene de, uzlaşmasız büsbütün.
Kollayarak mevsimlerini ve öfkelerini, yıkar ve anımsatır
İnsanların unutmayı istediği şeyleri. Makinelere tapanlarca
Onurlandırılmamış, gönlü alınmamış, fakat bekler, gözler ve bekler.
Onun ritmi mevcut olurdu kreş uykuluklarında,
Nisan avlusunda sıra sıra aylandız ağaçlarında,
Ve kış akşamı halkalanışında gaz lambasında.

İçimizdedir ırmak, büsbütün kuşatır bizi deniz;
Toprağın kenarıdır da deniz, içine ulaştığı
O graniti, deniz savurur kıyılara
İlk ve diğer yaratıklarının imalarını:
Denizyıldızı, nal biçimli pavurya, balina omurgası:
Gölcükler takdim eder hevesimize
Kırılgan yosunları ve denizşakayıklarını.
Savurur deniz yitirdiklerimizi, o lime lime ağı,
Paramparça ıstakoz kaplarını, o kırık küreği
Ve ecnebi ölülerin eşyasını. Birçok tınısı var denizin,
Bir çok tanrısı ve bir çok tınısı.

Yabangülü üstündedir tuz,
Köknarlar üstünde sis.

Deniz böğürtüsü
Ve deniz inleyişi farklı sesler olsa da
Çoklukla birlikte duyulur: gemi donanımındaki ıslık,
Suyu yaran dalganın tehdidi ve okşayışı,
O granit dişlerdeki uzak ezberleyiş,
Ve yaklaşılan burundan feryat figan bir ikaz
Bunların hepsi denizin sesidir, ve eve doğru giderken
Dönenen o bıktırıcı maruzatçı, ve o martı:

Ve sessiz sisin zulmü altında
Ağır ağır çalan çan
Ölçer zamanı, bizim olmayan zamanı, yerin soluğanıyla
Telaşsız çalar, kronometrelerin zamanından daha yaşlı
Bir zaman, daha yaşlı
O kaygıyla kederli kadınların ölçtüğü zamandan,
Uzanırlar uyumadan, hesaplayarak geleceği,
Sökmeye, açmaya, çözmeye çalışarak
Ve birleştirmeye çalışarak geçmişle geleceği,
Gece yarısı ile şafak arası, geçmiş bütünüyle aldanış iken,
Gelecek geleceksiz, sabah saati önünde
Zaman dururken ve asla bitmezken zaman;
Ve başlangıçtan gelmiş ve gelen yerin soluğanları,
Çınlatır
Çanları.

- II -

Nerede biter o sessiz inilti,
Yapraklarını döken ve kaskatı kesilen
Güz çiçeklerinin suskun soluşu;
Sürüklenen enkaz, sahilde kemiğin yakarısı,
Felaketli haber ulaşınca dile getirilmez yakarı
Nerededir ve nerede biter?

Bitim yoktur, ekleme vardır sadece: sürükleyen
Neticenin günleri ve saatleri,
Hissizliğe götürürken kendini his
Hayat yılları arasında kırılması
En güvenilir olduğuna inanılan şeylerin –
Ve bu yüzden reddediş için en uygunudur.

Son bir ekleme bulunur, beceriksiz
Gurur ya da başarısız yetilere içerleme,
Bağımsız sadakat sadakatsizlik sayılabilir,
Yavaş yavaş su sızdıran sürüklenen bir teknede,
Son çağrının su götürmez çan haykırışını
Suskunca dinleyiş.

Sisin sindiği rüzgârın kuyruğunda yelken açmış
Balıkçıların bitimi nerededir?
Okyanussuz olan bir zamanı tasavvur edemeyiz
Ya da döküntülerle darmadağın olmamış bir okyanusu
Ya da geçmiş gibi sorumlu olmayan
Hedefi olmayan bir geleceği.

Sürekli su boşaltırken, ağ atarken ve çekerken
Düşünmek durumundayız onları, poyraz inerken
Sığ kıyılar üstüne değişimsiz ve erozyonsuz
Ya da paralarını çekerken onlar, kuruturken yelkenleri doklarda;
Ödenemeyecek bir yolculuğa çıkmak gibi değil
Çünkü denetlenmeyi taşıyamayacaktır yakalanan balıklar.

Sonu yoktur bunun, o sessiz inilti,
Solmuş çiçeklerin solmasının sonu yoktur,
Acısızlığa ve devinimsizliğe doğru acının devinimine,
Denizin işleyişine ve sürüklenen enkaza,
Kemiğin Ölüm’e yakarışı Tanrısı’dır onun. Sadece o sert,
Çağrı’nın yakarışı güçbela yakarabilir.

Öyle sanılır, insan yaşlandıkça,
Geçmişin düzeni başkalaşır, ve önemsiz bir ardışıklık olmayı bırakır –
Ya da gelişmişliği de: evrimin üstünkörü fikirleriyle özendirilmiş,
Kısmen bir safsata ikisinden sonuncusu
Herkesin gözünde, geçmişi yadsıma gereçlerine dönüşür.
Mutluluğun anları – refah hissi değil,
Gerçekleşme, tamamlanma, güvenlik ya da şefkat,
Ya da güzel bir akşam yemeği bile değil, fakat apansız aydınlanma –
O deneyimin sahibiydik fakat yitirdik anlamını,
Ve yaklaştık deneyimi başka bir biçimde
Oluşturan o deneyime, mutluluğa ayırabileceğimiz
Her anlamın ötesinde. Anlamda diriltilen
O geçmiş deneyimin sadece bir hayatın değil
Fakat birçok neslin deneyimi olduğunu
Önceden söylemiştim – unutmadan
Muhtemelen büsbütün anlaşılmaz bir şeyi:
Kaydedilmiş tarihin güvencesi ardında
Arkaya bakış, arkaya yarı-bakış
Omuz üstünden, ilkel dehşete doğru.
Şimdi, gelip keşfedeceğimiz ıstırap anlarıdır
(Bir anlaşmazlık yüzünden olsun ya da olmasın
Yanlış şeyler için umutlanma ya da yanlış şeylerden endişelenme
Meselesi değildir) aynı şekilde daimidir
Zamanın sahip olduğu böylesi bir kalıcılıkla. Daha iyi takdir ederiz bunu
Başkalarının ıstıraplarında, nerdeyse biz yaşamışızdır,
Katarak işin içine kendimizi, kendimizinkine oranla.
Çünkü kendi geçmişimiz kaplanmıştır eylem akışlarıyla,
Fakat başkalarının azabı bir deneyim olarak kalır
Vasıfsız, yıpranmamış sonraki aşınmalardan.
Değişir insanlar, ve gülümser: fakat o ıstırap dayanır,
Yok edici zaman esirgeyen zamandır,
Bütün yükü ölü zenciler, inekler ve tavuk kafesleri,
Acı elma, ve elmadaki ısırık olan o ırmak gibi.
Ve lime lime kaya o vesveseli sularda,
Yunar dalgalar onu, sisler saklar onu;
Berrak bir günde bir anıttır sadece,
Seyrüsefer havasında her daim bir deniz işareti
Rotayı saptamak için: fakat kasvetli mevsimde
Ya da apansız gazapta, hep ne idiyse odur.

- III -

Bazen merak ederim Krişna’nın kastettiği bu muydu diye –
Başka şeyler arasında – ya da aynı şeyi başka şekilde izah edeyim:
Solgun bir şarkıdır gelecek, hasret dolu pişmanlığın lavanta spreyi
Ya da bir Saray Gülü’dür pişmanlık duymak için henüz burada olmayanlarca,
Hiç açılmamış bir kitabın sarı yaprakları arasında ezilmiş.
Ve yukarı giden yol aşağı giden yolun aynısıdır, ileri giden yol geri giden yoldur.
İnatla yüzleşemezsin onunla, fakat kesindir bir şey,
Ki bir hekim değildir zaman: o hasta burada değildir artık.
Tren yola koyulduğunda, ve yolcular oturduğunda
Önlerinde meyve, dergiler ve iş yazışmaları
(Ve onları giderken görenler ayrılmıştır platformdan)
Yüzleri gevşer kederden avuntuya doğru,
Yüzlerce saatin uykulu ritimlerine.
İleri gidin, yolcular! Kaçmayarak geçmişten
Değişik hayatlarda, ya da herhangi bir geleceğe;
O istasyondan yola çıkmış
Ya da herhangi bir varışa ulaşacak olan aynı kişiler değilsiniz,
Giderek darlaşan demiryolları kayıp giderken ardınızda;
Ve gümbür gümbür bir yolcu gemisinin güvertesinde
İzlerken ardınızda genişleyen pervane izini,
“Geçmiş bitti” ya da “gelecek önümüzde”
Diye düşünmeyeceksiniz.
Gece inerken, gemi donamında ya da antende,
(Kulağına olmasa bile, zamanın mırıltılı kabuğuna,
Ve hiçbir dilde olmayan) bir ses vaaz verir
“İleri gidin, ey sefere çıktığını düşünen kişiler;
Sizler değildiniz geri çekilerek
Limanı görenler, ya da karaya çıkanlar.
Burada yakındaki ve uzaktaki kıyıların arasında
İçine kapanıkken zaman, gelecekle geçmişi
Aynı addedin.
Eylem ya da eylemsizlik anında
Şunu düşünebilirsiniz: “varlığın hangi yarıküresinde olursa olsun
Bir insanın zihni kararlı olmalı
Ölüm zamanı” – bu bir eylemdir
(Ve ölüm zamanı her andır)
Başka insanların hayatında meyve verecek:
Ve düşünmeyin eylemin meyvesini.
İleri gidin.

Ey yolcular, Ey denizciler,
Limana ulaşan sizler, ve bedenleri
Denizin duruşmasıyla ve yargısıyla ıstırap çekecekler,
Ya da her ne olursa olsun, budur sizin varış yeriniz”.
Böyledir Krişna savaş meydanında
Kulağını çektiğinde Arjuna’nın.

İyi yolculuklar değil,
Fakat ileri gidin, yolcular.

- IV –

Tapınağı bir kayalıkta bulunan, Azize,
Dua et gemide bulunanlar için, işi
Balıkçılık olanlar için, ve
Her türden yasal ticaretle ilgili olanlar
Ve onları yönetenler için.

Bir duayı da tekrar et
Geri dönmeyen oğullarıyla kocalarının
Yola çıktığını gören kadınlar adına:
Figlia del tuo figlio,
Cennetin Ecesi.

Gemidekiler için de bir dua et, ve
Yolculuklarını kumda bitirenler için, denizin dudaklarında
Ya da onları reddetmeyecek karanlık gırtlağında
Ya da deniz çanının ölümsüz yakarışının
Onlara erişemeyeceği her yerde.

- V –

Mars’la iletişim kurmak, konuşmak ruhlarla,
O deniz canavarının davranışlarını bildirmek,
Betimlemek yıldız falını, işareti yorumlamak ve bakmak küreye,
Gözlemlemek hastalığı imzalarda, okumak
Hayat hikâyesini ayanın buruşukluklarında
Ve trajediyi parmaklarda; salıvermek alametleri
Kura çekerek, ya da çay yapraklarıyla, kaçınılmaz bilmeceyi
Çözümlemek iskambil kağıtlarıyla, oyalanmak beş köşeli yıldızlarla
Ya da barbiturik asitlerle, ya da paramparça etmek
O yinelenen imgeyi bilinç öncesi dehşetlerde –
İncelemek rahmi, ya da kabri, ya da düşleri; bütün bunlar olağan
Eğlenceler ve uyuşturuculardır, ve gazetedeki uzun makaledir;
Ve bunlar hep olacaktır, bunlardan bazıları özellikle
Milletlerin endişeleri ve şaşkınlığı olduğunda
İster Asya kıyılarında, isterse Edgware Road’da.
İnsanların merakı araştırır geçmişi ve geleceği
Ve yapışır bu boyuta. Fakat zamansızlığın
Zamanla kesişme noktasını
Anlamak, azizlere özgü bir uğraştır –
Uğraş da değil, fakat verilen
Ve alınan bir şeydir, aşk içinde bir ömür boyu ölüm,
Gayret ve özgecilik ve kendini bırakış.
Çoğumuz için, sadece başıboş
An vardır, zamanın içindeki ve dışındaki o an,
Dikkatin dağılmasının doruğu, güneşin şuasında yitmiş,
O saklı yaban kekiği, ya da kış şimşekleri
Ya da o çağlayan, ya da öyle derinden duyulan müzik
Ki asla duyulmaz, fakat müzik sensin
Sürerken müzik. Sadece imalar ve tahminlerdir bunlar,
Tahminlerin takip ettiği imalar; ve gerisi
Dua, örf, disiplin, düşünce ve eylemdir.
Yarısı tahmin edilmiş o ima, yarısı anlaşılmış o yetenek, Vücutlaşma’dır.
Varlığın yarı kürelerinin olanaksız birliği
Buradadır gerçekte,
Burada geçmiş ve gelecek
Zaptedilmiş ve uzlaştırılmıştır,
İblissi ve yer altı güçlerle
İşleyen, kendisinde devinimin kaynağı bulunmayan
Ve sadece devinen bir şeyin devinimiydi
Eylem önceden. Ve gerçek eylem özgürlüktür
Geçmişten ve gelecekten de.
Çoğumuz için, burada hiç gerçekleşmeyecek
Bir amaçtır bu;
Denemeyi sürdürdüğümüzden
Bozguna uğramamışlarız sadece;
Bizler, memnunuz nihayet
Eğer dünyevi alışkanlığımıza dönüş beslenirse
(Çok uzağında değil o porsukağacından)
Anlamlı toprağın o hayatından.

T. S. Eliot 

(1888-1965)
(1948 yılı Nobel Edebiyat Ödülü sahibi) .
Çeviren: İsmail Haydar Aksoy

Little Gidding

- I -

Zemherinin baharı kendine özgü bir mevsimdir
Gün batımıyla sırılsıklam olsa da ebedidir,
Kutupla dönence arasında, zamanda gerilmiştir.
O kısa gün en aydınlık iken, kırağıyla ve ateşle,
Geçici güneş alazlanır buzda, gölette ve hendeklerde,
Yüreğin sıcaklığı olan rüzgârsız bir soğukta,
Yansıtarak suyun aynasında
Körlük olan bir kamaşmayı öğleden hemen sonra.
Ve dalın alevinden, ya da maltızdan, parıldar daha da şiddetli,
Uyandırır o devinimsiz ruhu: rüzgâr yok, fakat Pentekost ateşi
Yılın o karanlık zamanında. Erimekle donmak arasında
Titrer ruhun özsuyu. Yoktur toprağın kokusu
Ya da yaşayan bir şeyin kokusu. Bahar zamanıdır bu
Fakat zamanın sözleşmesinde değil. Şimdi karın fani çiçeğiyle
Çalı çitin benzi atar
Bir saatliğine, daha bir apansız
Yazın tazeliğinden, ne filizlenmekte ne de solmakta,
Yeri yok varlığın gelişim planında.
Nerededir o yaz, o tasavvur edilemez
Sıfır yaz?

Bu yoldan gelmişsen,
Muhtemelen bu güzergâhtan geçmişsen
Bu yerden muhtemelen varacağın mekândır işte,
Bu yoldan geçmişsen akdiken zamanı, bulurdun çitleri
Bembeyaz yeniden, Mayıs’ta, şehvetli şirinlikle.
Yolculuğun sonunda aynı olurdu,
Devrik bir kral gibi gelseydin geceleyin,
Gündüz vakti niye geldiğini bilmeden gelseydin,
Aynı olurdu, o çetin yoldan giderken
Ve domuz ağılının ardından dönerken kasvetli ön cepheye
Ve mezar taşına. Ve dönüş nedeni olarak düşündüğün şey
Sadece bir kavkıdır, eğer mümkünse
Sadece amaca ulaşıldığında amacın ayrıldığı
Anlamın bir kapçığıdır.Ya bir amacın yoktur
Ya da tasarladığının bitimi ötesindedir amaç
Ve amacın değişmiştir ona ulaştığında. Dünyanın sonu olan
Başka yerler de vardır, bazıları denizin çenelerinde,
Ya da karanlık bir gölün üzerinde, bir çölde ya da bir kentte –
Fakat en yakını burasıdır, mekânda ve zamanda,
Şimdi ve İngiltere’de.

Bu yoldan geldiysen,
Herhangi bir güzergâhtan geçtiysen, nereden başladıysan,
Hangi saatte ya da hangi mevsimde,
Hep aynı olurdu: bir kenara bırakırdın
Aklı ve fikri. Doğrulamak için burada değilsin,
Kendini eğitmek, ya da doyurmak için merakını
Ya da bildiri iletmek için. Duanın geçerli olduğu
Burada diz çökmek için varsın. Ve sözcüklerin dizgesinden,
Dua eden zihnin bilinçli uğraşısından,
Ya da yakaran sesin tınısından daha fazla bir şeydir dua.
Ve ölmüşler yaşıyorken ne söyleyemedilerse,
Söyleyebilirler sana, ölmüş olmak: Ölünün iletişimi
Ateşle dillenmiştir yaşayan lisânın ötesinde.
Burada, zamansız anın kesişme noktası
İngiltere’dir ve başka yer değil. Asla ve daima.

- II -

Yaşlı bir adamın yenindeki kül
Yanmış güllerin bıraktığı bütün küldür.
Havada dönüp duran toz
İşaretler hikâyenin bittiği yeri.
Teneffüs edilen toz bir evdi –
Duvarlar, ahşap kaplama ve o fare,
Umudun ve umutsuzluğun ölümüdür
Havanın ölümüdür bu.

Taşkın ve kuraklık vardır
Gözler üstünde ve ağızda,
Ölü su ve ölü kum
Çekişirler üstün gelmek için.
Kavrulup hiçleşmiş toprak.
Şaşkınca bakar çabalamanın boşunalığına,
Neşesiz kahkahalar atar.
Toprağın ölümüdür bu.

Su ve ateş takip eder
Kenti, merayı ve yabani otu.
Su ve ateş alaya alır
Yadsıdığımız özveriyi.
Su ve ateş çürütecek
Unuttuğumuz mahvolmuş temellerini
Tapınağın ve koronun.
Suyun ve ateşin ölümüdür bu.

Sabah öncesi belirsiz saatte
Sonsuz gecenin bitimine yakın
Bitimsizin tekrarlanan bitiminde
Titreşen dilli o karanlık kumru geçtikten sonra
Eve dönüşünün ufku altında
Ölü yapraklar hâlâ teneke misali hışırdarken
Asfalt üstünde başka ses yokken
Üç bölge arasından yükselirken duman
Yürüyen, yolda oyalanan ve telaşlı birine rastladım
Metal yapraklar misali üfürülmüştü yanıma doğru
Kentsel tan yeli önünde direnmeksizin.
Ve anlamlı incelemeyle meydan okuduğumuz
Yere çevrilmiş yüze bakarken
Sönen alacakaranlıkta ilk karşılaşılan yabancıda
Tanıdığım, unuttuğum, hem birini hem de nicesini
Yarı yarıya hatırladığım bazı ölü ustaların apansız bakışını
Yakaladım; o kahve kızarığı simalarda
Bileşik bir hayaletin aşina gözleri
Hem samimiydi hem de tanınmazdı.
Sonra çifte bir rol üstlendim, ve bağırdım
Ve duydum başka bir sesin bağırdığını: “Ne? Burada mısın? ”
Olmasak bile. Hâlâ aynıydım ben,
Bilerek kendimi ancak başka biri olarak –
Ve hâlâ biçimlenen bir yüzdü O; önlerinden giden
Sözcükler tanımayı zorunlu kılmaya yetiyordu yine de.
Ve böylece, sıradan yele itaatkâr,
Birbirlerini yanlış anlamak için çok yabancı,
Öncesiz ve sonrasız, hiçbir yerle karşılaşmanın
Bu kesişme noktasında zamanın, uyum içinde,
Adımladık kaldırımları bir ölüm devriyesi olarak.
Dedim ki: “Hayrete düşmem kolaydır,
Gene de kolaylık hayretin nedenidir. Bu yüzden konuş:
Kavramayabilir, anımsamayabilirim”.
Ve O dedi ki: “Can atmıyorum tekrarlamaya
Unuttuğun düşüncelerimi ve kuramımı.
Bu şeyler amacına ulaştı: rahat bırakalım onları.
Seninkileri de öyle, ve dua et ki bağışlansınlar
Başkalarınca, dua ettiğim gibi senin hem kötüyü
Hem de iyiyi bağışlaman için. Geçen mevsimin meyvesi
Yenmiştir ve doymuş hayvan tekmeleyecek boş kovayı.
Çünkü geçen yılın sözcükleri geçen yılın diline değgindir
Ve gelecek yılın sözcükleri bekler başka bir sesi.
Fakat, o geçit şimdi herhangi bir engel oluşturmazken
O yatıştırılmaz ve gezgin ruha
İki dünya arasında daha bir benzer birbirine,
Böylece bulurum asla söylemeyi düşünmediğim sözcükleri
Yeniden dolaşmayı asla düşünmediğim sokaklarda
Terk ettiğimde bedenimi uzak bir sahilde.
Derdimiz hitâbet olduğundan, ve hitâbet bizi
Kabilenin lehçesini saflaştırmaya sevk ettiğinden
Ve songörüyle öngörüye zorladığından zihni,
İfşa etmeliyim yaşlılık için saklanmış armağanları
Taçlandırmak için ömür boyu süren çabanı.
Önce, süresi dolmuş hissin o soğuk ovuşturması
Büyüsüz, hiç vaatte bulunmaksızın,
Fakat gölge meyvenin kekre tatsızlığı
Beden ve ruhun parçalanmaya başlaması misali.
İkincisi, gazabın bilinçli güçsüzlüğü
İnsan budalalığında, ve eğlendirmeyen
Kahkahanın incitmesi.
Ve nihayet, yaptığın, olduğun her şeyin
Tekrarlanmasının buruk acısı;
Motiflerin utancı
Geç açığa çıkmış, ve başkalarına zarar vererek
Yapılmış ve kötü şeylerin farkına varma
Ki bir zaman fazilet alıştırması olarak görürdün bunu.
Derken budalaların onaylaması cızlatır yüreği, ve lekelenir onur.
Yanlıştan yanlışa çileden çıkmış ruh
Başlar, bir dansçı gibi, ölçüyle yönelmen gereken
Arıtan ateşle onarılmadıkça.
Ağarıyordu gün. Biçimsizleştirilmiş caddede
Bıraktı beni, bir çeşit veda selâmıyla,
Ve yitip gitti üflenirken o boru.

- III -

Üç durum vardır ki sıklıkla birbirlerine benzer
Gene de farklıdırlar büsbütün, aynı çalı çitte büyürler:
Kendine ve eşyalara ve kişilere bağlılık, çözülmüşlük
Kendinden ve eşyalardan ve kişilerden; ve, büyür arasında onların,
Kayıtsızlık ki ölümün hayatı andırması gibi andırır diğerlerini,
İki hayat arasında olmak – çiçeklenmeden, arasında
Canlı ve ölü ısırganın. Budur hafızanın kullanımı:
Kurtuluş için – sevginin azı değil fakat arzunun ötesinde
Genişlemesidir sevginin, ve böylece hem gelecekten
Hem de geçmişten kurtuluş. Böylelikle, bir ülkeyi sevmek
Kendi eylem alanımıza bağlılıkla başlar
Ve o eylemin çok az önem taşıdığını bulmaya gelir
Asla önemsiz olmasa da. Tarih kölelik olabilir,
Özgürlük olabilir tarih. Bak, şimdi yitip giderler,
O yüzler ve yerler, onları sevmiş olan benlikle birlikte,
Yeniden canlandırmak, yüceltmek için, başka bir örüntüde.

Günah Gereklidir, fakat
Her şey iyi olacak, ve
Her şeyin usulü iyi olacak.
Yeniden düşünürsem bu yeri,
Ve insanları, hepsi de övgüye değmez,
Yakın akraba ya da lütuf değil,
Fakat bazı tuhaf yetenekler,
Hepsi ortak bir yetenekten almış payını,
Birleşmişler onları ayıran çatışmada;
Gece inerken düşünürsem bir kralı,
Üç adamı, ve nicelerini, darağacında
Ve bir kaç tane ölü unutulmuş
Başka yerlerde, burada ve yurtdışında,
Ve onlardan biri kör ve suskun ölmüş,
Niçin onurlandırmalı bu ölmüş adamları
Ölmekte olan diğerlerinden fazla?
Tersine çalmak değildir o çanı
Ne de bir Gül’ün hayaletini çağıracak
Bir büyü de değildir.
Diriltemeyiz eski hizipleri
Onaramayız eski siyasetleri
Ya da takip edemeyiz kadim bir trampeti.
Bu adamlar, ve onlara direnenler
Ve onların direndiği
Kabullenirler sessizliğin anayasasını
Ve tek bir partide toplaşırlar.
Ne miras kalmışsa bize talihlilerden
Aldık yenilmiş olanlardan
Bize bırakacakları – bir simge:
Ölümde kusursuzlaştırılmış bir simge.
Ve her şey iyi olacak ve
Her şeyin usulü iyi olacak
Motifin arınışıyla
Yalvardığımız yerde.

- IV -

Alçalan kumru yarar havayı
Dehşetin akkor aleviyle
Günahtan ve hatadan arınmayı
Bildirir o alevin dilleri.
Tek umut, aksi takdirde umutsuzluk
Yatar ölü yakma odunlarının seçiminde -
Kurtulmak için ateşten ateşle.

Öyleyse kim tertipledi azabı? Sevgi.
İnsan gücünün çıkaramayacağı
Dayanılmaz ateş gömlekleri
Dokuyan ellerin ardındaki
O bilinmedik İsim’dir Sevgi.
Sadece yaşarız biz, sadece iç çekeriz
Tüketilerek ya ateşle ya da ateşle.

- V -

Başlangıç dediğimiz çoğunlukla bitiştir
Bitirmek başlangıç yapmaktır
Başladığımız yerdedir bitiş. Ve doğru olan
Her bir deyim ve cümle (her sözcük yerli yerindedir,
Başkalarını desteklemek için alır yerini,
Söz ne sıkılgandır ne de fiyakalı,
Eskinin ve yeninin kolay bir tecimi,
Bayağılaşmadan o sıradan hatasız sözcük,
Resmi sözcük titizdir fakat ukala değil,
Birlikte dans eden arkadaş grubu)
Her deyim ve her cümle bir bitiştir ve bir başlangıçtır,
Her şiir bir mezar yazıtı. Ve her eylem
Parsele doğru bir adımdır, ateşe, denizin gırtlağı dibinde
Ya da okunaksız taşta: ve orada başlarız.
Ölenlerle ölürüz:
Bak, göçüp giderler, ve biz onlarla gideriz.
O ölüyle doğduk:
Bak, geri dönerler, ve bizi birlikte getirirler.
Gülün anı ve porsukağacının anı
Eşit uzunluktadır. Tarihsiz bir halk
Kurtarılmamıştır zamandan, çünkü zamansız anların
Bir örüntüsüdür tarih. Ve böylece, kısılırken ışık
Bir kış ikindisinde, sapa bir küçük kilisede
Tarih şimdi ve İngiltere’dir.

O Sevgi’nin eskiziyle ve bu Çağrı’nın sesiyle

Bırakmayacağız araştırmaya yapmayı
Ve bütün araştırmalarımızın bitimi
Başladığımız yere ulaşacak
Ve sanki ilk kezmiş gibi orayı tanıyacak.
Bilinmez, anımsanmayan kapı aracılığıyla
Ulaşmak en son keşfedilecek toprağa
Başlangıçtaki gibi;
En uzun ırmağın kaynağında
Saklı çağlayanın sesi
Ve elma ağacındaki çocuklar
Tanıdık değil, çünkü aranmamışlardı
Fakat işitilmişlerdi, yarı işitilmiş, o denizin
İki dalgası arasındaki o dinginlikte.
Çabuk şimdi, burada, şimdi, hep –
Tastamam yalınlığın bir durumu
(Her şeyden daha az değil fiyatı)
Ve her şey iyi olacak ve
Her şeyin üslubu iyi olacak
Ateşten diller katlandığında
Taçlanmış ateş düğümü içine
Ve ateş ve gül birdir.

T. S. Eliot (1888-1965)
(1948 yılı Nobel Edebiyat Ödülü sahibi) .
Çeviren: İsmail Haydar Aksoy

Kutlu Çarşamba

- I -

Çünkü geri dönmeyi umut etmem
Çünkü umut etmem
Çünkü dönmeyi umut etmem

Arzulayarak bu adamın yeteneğini ve şu adamın olanağını
Bu tür şeylere doğru gayret göstermem artık
(Niçin o yaşlı kartal gersin ki kanatlarını?)
Niçin üzüleyim ki
Mutat saltanatın yitmiş gücüne?

Çünkü umut etmem bilmeyi
Olumlu saatin o cılız görkemini
Çünkü düşünmem
Çünkü bilirim bilmeyeceğimi
O tek gerçek ölümlü gücü
Çünkü içemem orada, ağacın çiçeklendiği
Ve pınarların aktığı yerde, çünkü yeniden hiçlik vardır

Çünkü bilirim ki zaman her zaman zamandır
Ve mekân her zaman ve sadece mekândır
Ve güncel olan sadece bir kez
Ve sadece bir mekânda günceldir
Sevinçten uçarım her şeyin olduğu gibi olmasından
Ve tanımam o kutsanmış çehreyi
Ve reddederim o sesi
Çünkü yeniden dönmeyi umut edemem
Bundan ötürü sevinçten uçarım, bir şey
İnşa etmek sevinçten uçurur beni

Ve yakarmak Tanrı’ya esirgesin diye bizi
Ve kendimle çok fazla tartıştığım
Ve çok fazla açıkladığım bütün konuları
Unutabilmem için yakarmak
Çünkü yeniden dönmeyi umut etmem
Bu kelimeler cevaplasın
Çünkü yapılan şey, yeniden yapılmaz
Yeter ki hüküm çok ağır olmasın bizim için

Çünkü bu kanatlar artık uçacak kanatlar değildir
Fakat sadece havayı döven tırmıklardır
Şimdi büsbütün dar ve kuru olan o hava
Daha dar ve daha kurudur istençten
Öğret bize umursamayı ve umursamamayı
Öğret bize uslu durmayı

Dua et biz günahkarlar için şimdi ölümün bu saatinde
Dua et bizim için şimdi ve ölüm saatimizde.

- II -

Azize, üç beyaz leopar oturur bir ardıç ağacı altında
Günün serinliğinde, yemişler tıka basa
Bacaklarımdan yüreğimden ciğerimden ve kafatasımın
O oyuk yuvarlağını dolduran nelerse onlardan. Ve Tanrı dedi
Bu kemikler yaşasın mı? Yaşasın mı
Bu kemikler? Ve cıvıldayıp dedi nelerse ki
(Şimdiden kuru olan) o kemiklerin içini dolduran:
Bu Azize’nin iyi olmasından ötürü
Ve güzelliğinden dolayı, ve çünkü
Şereflendirdiğinden o Bakire’yi derin düşüncesinde,
Parıldayacağız ışıkla. Ve burada şaşkın olan ben
Öneririm eylemlerimin unutulmasını, ve bırakırım sevgimi
Çölün nesline ve sukabağının meyvesine.
Telafi eden budur
Bağırsaklarımı gözlerimin tellerini ve leoparların reddettiği
O sindirilmeyen parçalarını. Beyaz bir entari içinde
Geri çekilmiş Azize, tefekküre, beyaz bir entari içinde.
Kemiklerin beyazlığı ödesin unutkanlığın kefaretini.
Hayat yok onlarda. Unutulduğumdan
Ve unutulmuş olacağımdan, unutacağım
Böylece amaca yoğunlaşmış ve sadık olarak. Ve Tanrı
Kehanette bulun dedi rüzgâra, rüzgâra sadece çünkü sadece
Rüzgâr dinleyecek. Ve kemikler cıvıldayarak şakıdı
Çekirgenin yüküyle, diyerek

Sessizliklerin Azize’si
Dingin ve endişeli
Yırtık pırtık ve en büsbütün
Belleğin gülü
Unutuşun gülü
Tükenmiş ve hayat veren
Kaygılı dinlenişte
Yalnız gül
Cümle sevgilerin bittiği
O Bahçe’dir şimdi
Hoşnutsuz aşkın
Istırabını bitir
Bitimsiz yolculuğun
Bitimsizliğe bitişi
Cümle sonuçsuzların
Sonucu
Kelamsız hitap ve
Hitapsız kelam
Ana’ya şükran duası
Cümle sevginin bittiği
Bahçe için.

Kemikler bir ardıç ağacı altında şakıdı, dağıldı ve parıltılı
Dağıldığımız için sevinçliyiz, az iyilik yaptık birbirimize,
Günün serinliğinde bir ağaç altında, kumun takdisiyle,
Unutarak kendilerini ve birbirlerini, birleşti
Çölün huzurunda. Budur kura çekerek
Üleşeceğiniz ülke. Ve önemli değil ne taksim
Ne de birleşim. Budur o ülke. Sahibiyiz mirasımızın.

- III -

İkinci katın ilk dönüşünde
Döndüm ve baktım aşağıya
O aynı biçim sarmalanmış tırabzana
Kokuşmuş havadaki buğu altında
Umudun ve umutsuzluğun hilekâr yüzünü takınmış
Merdivenlerin iblisine karşı savaşıyor.

İkinci katın ikinci dönüşünde
Bıraktım onları aşağı doğru sarmalanmış olarak;
Yüzler yoktu artık ve karanlıktı merdiven,
Rutubetli, çentikli, yaşlı bir adamın ağzı misali salyalar içinde,
Tamir edilemez, ya da yaşlı bir köpekbalığının dişli gırtlağı gibi.

Üçüncü katın ilk dönüşünde
Açık bir pencere fırlamıştı incir yemişi gibi
Ve alıç çiçeğiyle bir otlak görüntüsünün ötesinde
Geniş sırtlı figür mavi ve yeşil kuşanmıştı
Kadim bir kavalla o akdiken zamanına hayrandı.

Yelin savurduğu saç şirindir, kumral saç savrulur ağız üstünde,
Leylak ve kumral saç;
Dikkati dağıtan şey, kavalın tınısı, durmalar ve adımları belleğin
Üçüncü katta,
Yitiyor, yitiyor; umut ve umutsuzluk ötesinde kudret
Tırmanıyor üçüncü kata.

Efendim, layık değilim ben
Efendim, layık değilim ben

fakat kelamı söyle sadece

- IV -

Kim yürüdü menekşeyle menekşe arasında
Yürürken envai yeşilin
O muhtelif safları arasında
Giderken beyaz ve mavi içinde, Meryem’in renklerinde,
Konuşurken önemsiz şeyleri
Cahilce ve ebedi ıstırapla bilgece
Diğerleri yürürken onların arasında devinen,
Sonra güçlü çeşmeleri oluşturan ve pınarları tazeleyen

Kuru kayaları serinleten ve kumu kaymaz yapan
Hezaren çiçeğinin mavisinde, Meryem’in rengindeki mavi,
Sovegna vos

Buradadır aradan dolaşan yıllar, alıp götürerek
Kemanları ve kavalları, onararak
Zamanda uykuyla uyanma arasında devineni, giyinip

Katlanmış beyaz ışığı, sarmalayarak O’nu, katlanmış.
Yeni yıllar dolanır, onararak
Gözyaşlarının parlak bir bulutu sayesinde, yılların, onararak
Yeni bir dizeyle o kadim kafiyeyi. Kurtararak
Zamanı. Kurtararak
O okunmayan öngörüyü daha yüksek düşte
Mücevherle süslenmiş Unicornlar sürüklerken yaldızlı cenaze arabasını.

Suskun bacı örtünmüş beyazda ve mavide
Porsukağaçları arasında, kavalı nefessiz olan
Bahçe tanrısı ardında, bükmüş başını ve işaretlemiş fakat tek söz etmemiş

Fakat yukarı fışkırmış pınar ve kuş şakımış aşağı
Kurtarmak zamanı, kurtarmak düşü
Kelamın simgesi duyulmamış, konuşulmamış

Rüzgâr sarsana dek bin fısıltıyla porsukağacından

Ve bundan sonrası bizim sürgünümüz

- V -

Kayıp kelam kayıpsa, sarf edilmiş kelam sarf edilmişse
Eğer duyulmadık, söylenmedik
Kelam söylenmemişse, duyulmamışsa;
Söylenmedik kelamdır hâlâ, o Kelam duyulmadıktır,
Kelamsız O Kelam, âlem içredir
Ve âlem içindir o Kelam;
Ve o ışık parladı karanlıkta
Ve Kelam’a karşı o rahat durmaz âlem dönüyordu hâlâ
O sessiz Kelam’ın merkezi etrafında.

Ey benim milletim n’ettim n’eyledim size.

Kelamın bulunduğu yer nerede, kelamın
Çınladığı yer? Burada değil, yeterli sessizlik yok
Denizde değil ne de adalarda, anakarada
Değil, çölde ya da o yağmur ülkesinde,
Karanlıkta yürüyenler için
Gündüz ve gece zamanı
O doğru zaman ve doğru yer burada değil
Yüzden kaçınanlar için inayet yeri değil
Gürültü arasında yürüyüp sesi inkar edenler için bayram zamanı değil

Dua eder mi duvaklı bacı
Karanlıkta yürüyenler için, seçtiği siz ve karşı çıktığı sizsiniz,
Mevsimle mevsim arasında boynuzda paralanmışlar, zamanla zaman,
Saatle saat arasında, kelamla kelam arasında, kudretle kudret arasında,
Karanlıkta bekleyenler? Duvaklı bacı dua eder mi
Kapıda bekleşip duran
Ve dua etmeyen çocuklar için;
Seçen ve karşı çıkanlar için dua

Ey benim milletim n’ettim n’eyledim size.

Cılız porsukağaçlarının arasında dua eder mi
Duvaklı bacı kendisini gücendirmişler için
Ve dehşete düşmüşler için ve teslim olmayanlar için
Ve onaylayanlar âlem önünde ve yadsıyanlar kayalar arasında
O en son çölde o son mavi kayalarda
Bahçedeki çöl ve çöldeki bahçe
Kuraklıktan, tükürerek o elma tohumlarını

Ey benim milletim.

- VI -

Geri dönmeyi umut etmesem de
Umut etmesem de
Dönmeyi umut etmesem de

Salınıp durmak arasında kârla zararın
Düşlerin kesiştiği bu kısa geçişte
Düşlerin kesiştiği alacakaranlık doğumla ölüm arasında
(Kutsa beni baba) bu şeyleri istemeyi istemesem bile
O geniş pencereden granit sahilden
Beyaz yelkenler hâlâ uçar deniz yönünde, denize doğru uçar
Kırılmamış kanatlar

Ve yitik yürek sertleşir ve sevinir
Yitik leylakta ve yitik deniz sesleri
Ve zayıf heves ivecendir isyana
Bükülmüş altın değnek için ve yitik deniz kokusu
İvecendir telafi etmeye
Bıldırcın çığlığını ve dönenen yağmurkuşunu
Ve kör göz yaratır
Boş şekilleri fildişi kapıların arasında
Ve koku tazeler kumlu toprağın tuz tadını

Bu gerilimin zamanıdır ölümle doğum arasında
Üç düşün mavi kayalarla kesiştiği
İnziva yeri
Fakat porsukağacından sarsılıp gittiğinde sesler
Bırak sarsılıp yanıtlasın diğer porsukağacı da.

Kutsanmış bacı, kutsal anne, pınarın ruhu, bahçenin ruhu
Kendimizi yalanla aldatarak ıstırap çekmemize izin verme
Umursamayı ve umursamamayı öğret bize
Bu kayalar arasında bile
Uslu durmayı öğret bize
Huzurumuz O’nun istencinde
Ve bu kayalar arasında bile
Bacı, ana
Ve ırmağın ruhu, denizin ruhu,
Ayrılarak acı çektirme

Ve ulaşsın sana sızlanışım.

T. S. Eliot (1888-1965)
(1948 yılı Nobel Edebiyat Ödülü sahibi) .
Çeviren: İsmail Haydar Aksoy

“Kutlu Çarşamba” olarak karşılığını verdiğim ‘Ash Wednesday”, İsevilik’te Paskalya öncesi kutlanan Lent denen 40 günlük perhiz ve nefis kontrolü döneminin ilk Çarşambası’dır. Şiirin başlığını Türkçe olarak “Oruç Çarşambası” ya da “Erbain Çarşambası” olarak da karşılamayı düşündüm.

“Sovegna vos”: “Aklına getir”. ”Dante’nin “İlâhi Komedya”sının Araf bölümünde (XXVI) “Sovegna vos al temps de mon dolor”(Istırabımın zamanından dolayı aklına getir”) olarak yer almaktadır.

Çorak Ülke

“Nam Sibyllam quidem
Cumis ego ipse oculis meis vidi
in ampulla pendere, et
cum illi pueri dicerent:
Sibulla ti thelis;
respondebat illa:
apothanein thelo” (1)

Ezra Pound’a
il miglior fabbro (2)

I.
ÖLÜLERİN GÖMÜLÜŞÜ
En zalim aydır Nisan, çıkartır
Leylakları ölü topraktan, karar
Bellekle arzuyu, karıştırır
Kasvetli kökleri bahar yağmuruyla.
Sıcak tuttu bizi kış, örterek
Yeryüzünü unutkan karla, besleyerek
Kurumuş yumrularla bir parça hayatı.
Şaşırttı bizi yaz, Starnbergersee dolaylarında
Bir kırkikindi yağmuruyla; sığındık sırakemerlere,
Ve çıktık gün ışığına, Hofgarten’e doğru,
Ve kahve içtik, ve konuştuk bir saat kadar.
Bin gar keine Russin, stamm’ aus Litauen, echt deutsch. (3)
Ve çocukken, arşidüklerde kalmıştık,
Kuzenim, bir kızakla gezdirmişti beni,
Ve korkmuştum. Dedi ki, Marie,
Marie, sıkı tutun. Ve kaymıştık yamaç aşağı.
Dağlarda, özgür hisseder insan kendini.
Gecenin çoğunu okuyarak geçiririm, güneye giderim kışları.

Hangi kökler kavrar, hangi dallar büyür
Bu taş döküntüde? İnsanoğlu, [1*] (4)
Söyleyemezsin, ya da sezemezsin, çünkü bildiğin sadece
Güneşin kavurduğu kırılmış görüntülerin bir yığıntısıdır,
Ve ne ölü ağaç korunak, ne cırcırböceği huzur, [2*] (5)
Ne de kuru taş suyun sesini verir. Sadece
Gölge vardır bu kızıl kayanın altında,
(Gel gir bu kızıl kayanın gölgesi altına)
Ve hem sabah vakti uzun adımlarla arkandan giderken
Hem de akşam saatinde seni karşılamak için dikilen gölgenden
Farklı bir şey göstereceğim sana;
Bir avuç tozdaki dehşeti göstereceğim sana.
Frisch weth der Wind
Der Heimat zu
Mein Irisch Kind,
Wo weilest du? [3*] (6)
“Bana sümbüller vermiştin bir yıl önce ilk kez;
Sümbül kız diye çağırmışlardı beni”.
- Geri geldiğimizde fakat, geç vakit, sümbül bahçesinden,
Kolların dolu, ve saçların ıslak, konuşamıyordum,
Ve gözlerim güçten düşmüştü, ne diriydim
Ne de ölü, ve bir şey bilmiyordum,
Bakarak ışığın yüreğine, sessizliğe.
Oed’ und leer das Meer. [4*] (7)

Madam Sosostris, o ünlü kâhin,
Çok fena soğuk kapmıştı, gene de
Avrupa’nın en bilge kadını olarak bilinirdi.
Meymenetsiz bir deste kartla. İşte, demişti [5*]
Senin kartın, boğulmuş Finikeli Gemici,
(Bunlar O’nun gözleri olan incilerdir. Bak!)
İşte üç asâlı adam, ve işte Çark,
İşte Belladonna, Kayaların Hanımı, durumların hanımı.
Ve işte tek gözlü tüccar, ve boş olan
Bu kart, görmemin yasaklandığı
Sırtında taşıdığı bir şeydir. Bulamam
Asılmış Adam’ı. Suda ölmekten sakın.
Kalabalık bir halk görürüm, yürürler halka halka.
Teşekkürler. Eğer sevgili Bayan Equitone’u görürseniz
Söyleyin zayiçeyi bizzat getireceğim:
Bu günlerde dikkatli olmak gerekli.

Hayali Şehir, [6*] (8)
Bir kış şafağının kahverengi sisi altında,
Bir kalabalık aktı Londra Köprüsü üstünden, sürüyle,
Düşünemedim ölümün sürüyle insanı heder ettiğini. [7*] (9)
İç çekişler, kısa ve seyrek, nefes almalar, [8*] (10)
Ve her adam dikmişti gözlerini ayaklarına.
Yamaçtan yukarı ve aşağı King William Caddesine,
Azize Mary Woolnoth’un saatleri ölçtüğü yerde
Ölü bir sesle nihayet vurduğunda dokuz. [9*]
Orada gördüm bir tanıdığı, ve durdurdum O’nu, bağırdım: “Stetson!
Benimle birlikte gemilerdeydin Mylae’de!
Geçen yıl bahçene diktiğin o ceset,
Filizlendi mi? Bu yıl çiçek açar mı?
Yoksa apansız ayaz altüst mü etti tarhını?
Oy, uzak dursun o Köpek, o insanların dostu, [10*] (11)
Yoksa tırnaklarıyla kazıyıp çıkarır yeniden!
Sen! Hypocrite lecteur! – mon semblable, – mon frère! ” [11*] (12)

II.
BİR PARTİ SATRANÇ
Oturduğu sandalye, parlatılmış bir taht gibiydi, [12*] (13)
Alazlanmıştı mermerde, altın bir Cupido’nun (14)
Gözetlediği yüklü asmalarla işlenmiş
Kaideler tutuyordu aynayı
(Kanatları ardında başka biri sakladı gözlerini)
Çiftleyerek yedi kollu koca şamdanın alevlerini
Yansıtarak ışığı masanın üstüne
Mücevherlerinin ışıltısı doğrularak karşıladı O’nu,
Atlas mahfazalardan döküldü bollukla bereketle.
Tıkaçsız fildişinden küçük şişelere ve renkli camlara
Sinmiş O’nun tuhaf suni kokuları,
Merhem, toz, ya da sıvı halinde – tedirgin, şaşkın
Ve kokularda boğmuş duyuyu; pencereden artarak esen
Havayla kımıldadı, semirerek
Bu yükselip uzayan mum alevlerini,
Savurarak dumanlarını altın tavana, [13*] (15)
Heyecanlandırdı oyma tavan süslerini.
Yeşil ve turuncuyla yanmış muazzam deniz ağacı
Doymuş bakırla, oyulmuş bir yunusun yüzüşü misali
Hüzünlü bir ışığı barındıran renkli taşla çevrili.
Kadim şömine üstünde sergilenmişti
Orman manzarası görünen bir pencere resmi. [14*]
Philomel’in dönüşümü, barbar bir kral eliyle [15*]
Öyle zalimce zorlanmış; gene de bülbül gibi [16*]
Doldurmuş bütün çölü bozulmamış bir sesle
Ve hâlâ çağırır, ve hâlâ peşine düşer dünya,
”Cik cik” rezil kulaklara.
Ve zamanın solan diğer kesilmiş gövdeleri
Anlatıldı bu duvarlara; bakakalan biçimler
Sarkmış dışarı, yaslanmış, susturmuş çevrilmiş odayı.
Adımlar süründü merdivende.
Ateşin ışığında, çalılık altında, saçları
Savruldu yakan noktalarda
Alazlanıp kelimelere dönüştü, vahşice dingin olmak adına.

“Asabım bozuk bu gece. Evet, bozuk. Benimle kal.
Konuş benimle. Niçin hiç konuşmazsın. Konuş.
Ne düşünüyorsun? Nedir düşüncen? Ne?
Asla bilmem ne düşündüğünü. Düşün”.

Ölü erkeklerin kemiklerini yitirdiği
Fareler sokağında olduğumuzu düşünürüm [17*]

“Nedir bu ses?
Kapı altında yel. [18*]
Nedir bu ses şimdi? Ne yapar yel?
Hiç, tekrar hiç.
Hiç bilmez misin? Görmez misin hiç? Anımsamaz mısın
Hiç? ”

Anımsarım
Onun gözleri olan incilerdi bunlar.
“Diri misin, değil misin yoksa? Kafanda hiçbir şey yok mu? ” [19*]

O O O O Shakespearevari Caz -

Ne de zarif
Ne anlayışlı
“Şimdi ne yapmalıyım? Ne yapmalıyım? ”
“Olduğum gibi ivedilikle çıkmalıyım, ve yürümeliyim caddede
Saçlarım dağınık, böyle. Ne yapmalıyız yarın?
Ne yapıp etmeliyiz her daim? ”
Sıcak su saat onda.
Ve yağmur yağarsa, kapalı bir araba saat dörtte.
Ve bir parti satranç oynayacağız,
Yumarak gözkapaksız gözleri ve bekleyerek kapının vurulmasını. [20*]

Kocası terhis olduğunda, dedim ki Lil’e -
Tartıp biçmeden sözlerimi, bizzat yüzüne söyledim,
ACELE EDELİM LÜTFEN VAKİT TAMAM
Şimdi Albert geri geliyor, kendine çekidüzen ver biraz.
Bilmek ister dişlerini yaptırmak için
Sana verdiği parayla ne yaptığını. Parayı verdi, oradaydım.
Hepsini çektir, Lil, güzel bir diş takımı yaptır, dedi.
Yemin ederim ki, sana bakmaya dayanamıyorum.
Ve ben de dayanamıyorum, dedim, ve bir de zavallı Albert’i düşün,
Askerde dört yıl geçirdi, iyi vakit geçirmek ister şimdi,
Ve eğer O’na bunu sen vermezsen, başkaları verir, dedim.
Ah öyle mi, dedi. İşte aynen böyle, dedim.
O halde kime teşekkür edeceğimi biliyorum, dedi, ve bana dik dik baktı.
ACELE EDELİM LÜTFEN VAKİT TAMAM
Hoşlanmadıysan da bunları yapmalısın, dedim.
Başkaları işine geldiği gibi yapacaktır sen yapamazsan.
Fakat Albert alıp başını giderse, haberim yoktu deme.
Utanmalısın, dedim, bu kadar yaşlı görünmekten.
(Ve yaşı sadece otuzbir) .
Elimden bir şey gelmez, dedi, asarak suratını,
Çocuk düşürmek için aldığım haplar yüzünden, dedi,
(Beş tane çocuğu vardı şimdiden, ve neredeyse ölüyordu küçük George’da) .
Eczacı her şey yoluna girer dedi, fakat eski halime dönemedim hiç.
Büsbütün aptalsın sen, dedim.
Eh, Albert seni rahat bırakmak istemezse, yapacak bir şey yok, dedim,
Çocuk istemiyordun madem neden evlendin ki?
ACELE EDELİM LÜTFEN VAKİT TAMAM
Sonra, Albert eve geldi o Pazar, sıcak bir domuz jambonu yediler,
Ve benden yemeğe kalmamı istediler, tadını çıkarmak için sıcak sıcak –
ACELE EDELİM LÜTFEN VAKİT TAMAM
ACELE EDELİM LÜTFEN VAKİT TAMAM
İy’geceler Bill. İy’geceler Lou. İy’geceler May. İy’geceler.
Ta ta. İy’geceler. İy’geceler.
İyi geceler, hanımlar, iyi geceler, sevimli hanımlar, iyi geceler, iyi geceler. (16)

III.
ATEŞ VAAZI
Irmağın çadırı yıkılmış; yaprağın son parmakları
Kavrar ve gömülür ıslak kıyının içine. Rüzgâr
Aşıp geçer kahverengi toprağı, duyulmadan. Su perileri gitmişler.
Şirin Thames, usulca ak, şarkımı bitirene dek. [21*]
Taşımaz ırmak boş şişeleri, sandviç kağıtlarını,
İpek mendilleri, mukavva kutuları, sigara diplerini
Ya da yaz gecelerinin diğer kanıtlarını. Su perileri gitmişler.
Ve onların arkadaşları, Şehir müdürlerinin avare mirasçıları;
Gitmişler, adres bırakmamışlar.
Leman Gölü suları boyunca oturdum ve ağladım…
Şirin Thames, usulca ak şarkımı bitirene dek,
Şirin Thames, usulca ak, çünkü sesli ya da uzun konuşmayacağım.
Fakat ardımda soğuk bir solukla duyarım
Kemiklerin tıkırtısını, ve bir kikirdeme yayılır iki kulağıma.
Bir fare usulca emekledi bitkiler arasından
Sürükleyerek sümüksü göbeğini kıyıda
O kasvetli kanalda balık avlarken ben
Bir kış akşamı gazhanenin hemen arkasında
Düşünerek kral biraderimin deniz kazasını
Ve kral babamın ondan önceki ölümünü. [22*]
Ak bedenler çıplak, basık nemli zeminde
Ve kemikler savrulur küçük basık kuru tavan arasında,
Sadece fare ayağıyla tıkırdamış, yıllar yılı.
Fakat kornaların ve Sweeney’i Bayan Porter’a
İlkbaharda getirecek motorların sesidir [23*]
Ardımda zaman zaman duyduğum. [24*] (17)
Ah ay parlak parlak ışır Bayan Porter ile [25*]
O’nun kızı üstünde
Yıkarlar ayaklarını sodalı suyla
Et O ces voix d’enfants, chantant dans la coupole! [26*] (18)

Tvit tvit tvit
Cik cik cik cik cik cik cik
Öyle kabaca zorlanmış.
Tereu (19)
Hayali Şehir
Bir kış öğlesinin kahverengi sisi altında
Bay Eugenides, İzmir eşrafı
Tıraş olmamış, kuşüzümü dolu bir ceple [27*]
C.i.f. Londra: belgeler görünmekte,
Davet etti Yunan aksanlı Fransızcayla
Cannon Street Hotel’de öğle yemeğine
Sonra da Metropole’de bir hafta sonu geçirmeye.

O menekşe rengi saatte, gözler ve sırt
Doğrulurken masadan yukarı, insan motoru
Hırıltıyla bekleyen bir taksi gibiyken,
Ben Tiresias, kör olsam da, çırpınırım iki hayat arasında, [28*] (20)
Buruşuk kadın memeli yaşlı adam, görebilir
O menekşe rengi saati, akşam saati gayret ederken
Eve doğru, ve getirirken gemiciyi denizden eve, [29*]
Daktilograf evde çay vaktinde, toplar kahvaltı masasını, yakar
Sobasını, ve serer teneke kutulardaki yiyeceği.
Pencerenin dışında çok tehlikelice asılmış
Güneşin son ışınları vuran kuruyan kombinezonları,
(Geceleri yatağı olan) sedirde kümelenmiş
Çoraplar, pijamalar, külotlar, ve korseler.

Ben Tiresias, buruşmuş memeli yaşlı adam
Algılayarak hadiseyi, ve arta kalanı kehanet ederek –
Ben de bekledim beklenen konuğu.
Küçük bir emlâk bürosunda memur, gözü pek bakışlı
Aşağı kesimden biri, kendine olan güveni
Bir Bradford milyonerinin şapkası gibi oturan
Şirpençe yaralarla dolu o genç adam, ulaşır.
Tahmin ettiği gibi, şimdi elverişlidir zaman,
Yemek yenilmiş, kadın sıkılmış ve yorgundur,
İstenmemiş olsa da, henüz azarlanmamış okşayışlara
Dahil etmeye çalışır kadını.
Heyecanlanmış ve kararlı, saldırır aniden;
Araştıran eller hiçbir dirençle karşılaşmaz;
Kendini beğenmişliğinin karşılığı gerekmez,
Ve kayıtsızlıkla hoş karşılar.
(Ve ben, Tiresias, ıstırabını çektim önceden
Aynı sedirde ya da yatakta meşrulaştırılmış olan her şeyin,
Thebai surlarının aşağısında oturmuş
Ve en adi ölülerin arasında yürümüş olan ben) .
Himaye eden son bir öpücüğü ihsan eder,
Ve el yordamıyla ilerler yolunda, bulur karanlık merdiveni…

Döner kadın ve bakar bir an cama,
Güçbela farkındadır gitmiş aşığının;
Yarı biçimlenmiş bir düşüncenin geçişine izin verir beyni:
“Oh bu da bitti şimdi: ve mutluyum bitmiş olmasına”.
Güzel kadın budalalığa tenezzül ettiğinde ve [30*] (21)
Yalnız adımladığında odasını yeniden,
Düzler saçını eliyle gayrı ihtiyari,
Ve bir plak koyar gramafona.

“Denizlerde sokuldu yanıma bu ezgi”. [31*]
Ve Strand boyunca, Queen Victoria Caddesi’ne dek,
Şehir, ey Şehir, ara sıra duyarım
Lower Thames Caddesi’ndeki bir meyhane yanında
Bir mandolinin latif iniltisini
Ve balıkçıların öğle saatinde aylaklık yaparkenki
Patırtısını ve gevezeliğini: Magnus Martyr’in [32*]
Duvarlarının İyonya beyazı ve altınının
İzah edilemez ihtişamını barındırdığı yerde.

Irmak buğulanır [33*]
Yağla ve katranla
Sürüklenir mavnalar
Meddücezirle
Al yelkenler
Dolar
Boca yönünde, dönüverir ağır serende.
Mavnalar yıkar
Sürüklenen paraketeleri
Greenwich’in aşağı kısmına varırlar
Geçerek Dogs adasını.
Weialala leia
Wallala leialala

Elizabeth ve Leicester [34*]
Çarpan kürekler,
Teknenin kıçı biçimlenmiş
Yaldızlı bir kabuk
Kırmızı ve altın
Heyecanlı dalgalanma
Dalgalandırdı iki kıyıyı da
Güneybatı rüzgârı
Taşındı akıntıda
Kampanaların gümbürtüsü
Beyaz kuleler
Weialala leia
Wallala leialala

”Tramvaylar, tozlu ağaçlar
Highbury’de doğdum. Richmond ve Kew [35*] (22)
Bozdu beni. Richmond’da kaldırdım dizlerimi
Miskince dar bir kanonun zemininde”.

“Ayaklarım Moorgate’de ve kalbim
Ayaklarımın altında. Olaydan sonra
Ağlamıştı adam. “Yeni bir başlangıç” sözü vermişti.
Yorum yapmamıştım. Neye içerlemeliydim ki? ”

“Margate Kumları’nda.
Hiçi hiçle
Birleştirebilirim”.
Kirli ellerin kırık tırnakları.
Benim milletim mütevazi millettir, beklentisi
Yoktur”.

la la

Sonra geldim Kartaca’ya [36*]
Yanarak yanarak yanarak yanarak [37*]
Ey Efendim Siz çıkarın beni dışarı [38*]
Ey Efendim Siz çıkarın

yanarak

IV.
SUDA ÖLÜM
Fenikeli Phlebas, iki haftalık ölü,
Unutmuş martı çığlıklarını, ve derin denizin kabarışını
Ve kâr ile zararı.

Bir deniz altı akıntısı
Topladı kemiklerini fısıltılarla. Doğrulurken ve düşerken
Geçti kocamışlığının ve gençliğinin evrelerini
Kapılırken anafora.

Yahudi ya da değil
Ey sen dümeni çeviren ve rüzgâra bakan,
Bir zaman senin gibi yakışıklı ve uzun boylu Phlebas’ı düşün.

V.
GÖK GÜRLEYİŞİNİN DEDİKLERİ
Terli yüzlerde meşale kızıllığından sonra
Bahçelerdeki ayazlı sessizlikten sonra
Taşlık yerlerdeki ıstıraptan sonra
Bağırış ve ağlayış
Zindan ve saray ve ilkbahar gök gürleyişinin
Yankılanışı uzak dağlarda
O yaşamış adam ölüdür şimdi
Yaşayanlar da biraz sabırla
Ölmektedir şimdi

Burada su yok fakat kaya var sadece
Kaya var ve su yok ve yol kumludur
Döne döne tırmanır yol dağların arasında
Kayalıktır susuzdur dağlar
Su olsaydı dururduk ve içerdik
Kaya arasında ne durabilir kimse ne de düşünebilir
Ter kurudur ve ayaklar kumda
Su olsaydı bari kaya arasında
Çürümüş dişli ölü dağ ağzı tüküremez
Burada ne ayakta durulur ne yatılır ne de oturulur
Sessizlik bile yok dağlarda
Fakat kuru verimsiz yağmursuz gök gürleyişi var
İnziva bile yok dağlarda
Fakat öfkeyle büzüşen ve somurtan kırmızı yüzler var
Çatlak duvarlı balçık evlerin kapılarından

Su olsaydı
Ve kaya olmasaydı
Kaya olsaydı
Ve su da olsaydı
Ve su
Bir pınar
Bir gölet kayalar arasında
Suyun sesi olsaydı bari
Ağustosböceğinin
Ve kuru çayırın şarkısı değil
Fakat münzevi ardıç kuşunun çamda şakıdığı
Bir kayanın üstünde suyun sesi olsaydı bari
Şıp şıp şip şıp şip şıp şıp [39*]
Fakat su yok

Kimdir yanında yürüyen üçüncü kişi?
Saydığımda, yalnızca sen ve ben varız [40*]
Fakat baktığımda ilerdeki o beyaz yola
Hep biri yürür senin yanında
Kahverengi mantosuna sarınmış süzülür, kukuletalı
Kadın mıdır erkek midir bilmem
- Ama kimdir öbür yanında yürüyen?

Nedir havadaki bu yüksek ses
Anne yasının mırıltısı [41*] (23)
Sadece yassı ufukla çevrilmiş çatlak toprakta
Sendeleyerek, bitimsiz ovalar üstünde akın eden
Bu kukuletalı sürüler kimdir,
Nedir dağlar üstündeki şehir
Çatlatır ve ıslah eder ve patlatır erguvan havada
Düşen kuleleri
Kudüs Atina İskenderiye
Viyana Londra
Hayali

Bir kadın kavradı uzun siyah gergin saçlarını
Ve keman fısıltılı müziği kondurdu bu tellere
Ve yarasalar bebek yüzleriyle erguvan ışıkta
Islık çaldı, ve çırptı kanatlarını
Ve lekelenmiş bir duvarda sarktı baş aşağı
Ve ters dönmüştü kuleler
Hatırlatarak ağır ağır çalıp saatleri bildiren çanlar
Ve boş sarnıçlardan ve yorgun kuyulardan şakıyan sesler.

Dağlar arasında bu çürümüş delikte
Bu solgun ay ışığında, şarkı söylüyor çimen
Yıkılmış mezarların üstünde, şapel yakınlarında
Oradadır ıssız şapel, rüzgârın evidir yalnızca.
Pencereleri yoktur, ve kapı salınıp durur,
Kuru kemikler kimseye zarar veremez.
Yalnızca bir horoz durur damın tahtasında
Ku ku riku ku ku riku
Bir yıldırım parıltısında: Sonra nemli bir yel esişi
Getirir yağmuru.

Ganga batmıştı, ve bükülgen yapraklar
Beklemişti yağmuru, kara bulutlar
Toplanırken çok uzaklarda, Himavant üstünde.
Cengel çömelmişti, sessizlikte kamburlaşmıştı.
Sonra konuştu gök gürüldeyişi
DA
Datta: ne vermişiz? [42*]
Dostum, kan sarsıyor kalbimi
Sakıngan bir çağın asla geri alamayacağı
Müthiş cüreti bir andan feragat edişin,
Ve yalnızca bununla var olduk
Ölüm ilanlarımızda bulunmaz bunlar
Ne de cömert örümceğin sarmaladığı hatıralarda [43*]
Ne de o sıska avukat tarafından
Mühürleri kırılmış odalarımızda
DA
Dayadhvam: Duydum anahtarı [42*] [44*] (24)
Kapıda döndüğünü ve sadece bir kez döndüğünü
Düşünürüz anahtarı, herkes zindanında
Düşünür anahtarı, herkes doğrular bir zindanı
Yalnızca akşam karanlığı, göksel söylentiler
Diriltir bir an için umutsuz bir Coriolanus’u. (25)
DA
Damyata: Yanıtladı tekne [42*]
Neşeyle, yelken ve kürekte uzman ele
Durgundu deniz, kalbin yanıtlayacaktı
Neşeyle, davet edildiğinde, çarparken itaatle
Denetlerken elleri

Kıyıda oturmuş
Balık avlıyordum, çorak bir düzlük ardımda [45*]
En azından topraklarımı düzene mi koysam?
Londra Köprüsü yıkılıyor yıkılıyor yıkılıyor

Poi s’ascose nel foco che gli affina [46*] (26)
Quando fiam uti chelidon – Ey kırlangıç kırlangıç [47*] (27)
Le Prince d’Aquitaine à la tour abolie [48*] (28)
Bu kırık parçalarla yıkıntılarımı destekledim
Değil mi ki size yakışırım. Hieronymo delirdi gene. [49*]
Datta. Dayadhvam. Damyata. [42*]

Şantih şantih şantih [50*]

T.S.Eliot (1888-1965)
(1948 yılı Nobel Edebiyat Ödülü sahibi) .
Çeviren: İsmail Haydar Aksoy

(1) >>Ve Sibylla’yı kendi gözlerimle gördüm Cumi’de, bir cam kavanozda duruyordu, ve çocuklar “Sibylla, ne istiyorsun? ” diye sorduğunda “Ölmek istiyorum” diye yanıtlamıştı. (Petronius, Satyricon, XXVI) <<.
Kadın kahin Sibylla’ya sonsuz bir hayat bahşedilmesine rağmen, sonsuz bir gençlik bahşedilmemişti. Asırlarca yaşayan Sibylla’nın bedeni giderek küçülerek, sonunda bir çekirge boyutuna gelir. Yaşamayı sürdürecek Sibylla’nın bedeni küçülmeye devam edecektir.
(2) il miglior fabbro: daha iyi usta. Ezra Pound’a yapılan ithaf, Dante’nin İlahi Komedyası’nda Araf bölümünde (XXVI, 17) Dante’nin şair Arnauld Daniel ile karşılaşması esnasında söylediği sözlere gönderme yapmaktadır: “Fu figlior fabbro del parlar materno” (“Anadilinin en iyi ustasıydın”) . Ezra Pound, Arnauld Daniel’den bazı şiirler çevirerek “Make it new” adlı kitapta yayınlamıştır. Ayrıca “Çorak Ülke” adlı şiirin Ezra Pound tarafından editlendiğini de belirtmek yerinde olacaktır.
(3) Katiyen Rus değilim, Litvanya kökenliyim, safkan Alman’ım.
(4) “Ve bana dedi: İnsanoğlu, ayaklarının üzerine dikil de seninle konuşayım” (Hezekiel, 2:1)
(5) “…, ve yolda dehşetler olacak; ve badem ağacı çiçeklenecek, ve çekirge ağır gelecek kendisine, ve arzu zayıflayacak; çünkü insan kendi sonsuzluk evine gidecek, ve yas tutanlar sokaklarda dolaşacaklar”. (Vaiz, 12: 5) .
(6) “Sert esiyor yel / Memlekete doğru / İrlandalı yavrum / Nerede kaldın? ” (Wagner, Tristan ve İsolde)
(7) “Issız ve bomboş deniz”. (Wagner, Tristan ve İsolde) .
(8) “Yürüyenlere güpegündüz hayaletlerin sokulduğu / Kalabalık şehir, düşlerle dolu şehir”. Baudelaire
(9) “Ve böyle ivecen bir güruh gördüm ardında, / Ki ne düşünmüştüm daha önce ne de duymuştum, / Ölümün oklarıyla bunca kişinin öldüğünü”. Dante, İlahi Komedya, Cehennem, iii. 55–7.
(10) “Dinleyen bir şey olarak gelen sesi işittim, / Ağlayış değildi, fakat iç çekmeler cevapladı yalnızca / O sonsuz hava kudretle titreyerek kıpırdadı”. Dante, İlahi Komedya, Cehennem, iv. 25–27.
(11) Webster’ın “White Devil”deki “Ağıt”ı: “But keep the wolfe far hence, that’s foe to men, / For with his nails he’ll dig them up again”. (“Fakat uzak tut kurdu buradan, ki düşmanıdır insanın, / Çünkü tırnaklarıyla yeniden kazıyıp çıkarır onları”) .
(12) “İki yüzlü okur! – benzerim, – kardeşim benim! ” (Baudelaire, Kötülük Çiçekleri’nden)
13) Shakespeare’in “Antony ve Kleopatra” adlı yapıtından: “The barge she sat in, like a burnish’d throne, Burn’d on the water” (II. ii. 190) : “İçinde oturduğu mavna, parlatılmış bir taht gibi, yanıyordu suda”.
(14) Cupido: Roma Mitolojisi’nde Aşk Tanrısı. Eros ve Amor adlarıyla da anılır.
(15) Lacquearia. Aeneiden, I, 726: “dependent lychni laquearibus aureis incensi, et noctem flammis funalia vincunt”. (“Yakılmış lambalar asılıyordu altın tavanlardan, ve meşalelerin alazları mağlup ediyordu geceyi”) .
(16) Bakınız: Shakespeare’in “Hamlet”i, IV, 5. Ophelia’nın sahneden ilk çıkışı sırasındaki ayrılık selâmı.
(17) Marvell, To His Coy Mistress (O’nun Cilveli Metresi İçin) : “But at my back I always hear / Time’s winged chariot hurrying near” (“Fakat ardımda her zaman duyduğum / Zamanın kanatlı savaş arabalarının hızla yaklaşmasıdır”) .
(18) “Ve ey çocuk sesleri, kubbelerde çınlayan! ” Verlaine
(19) Tereu, bülbül sesine öykünülürken kullanılır. Philomel’i kirleten kral Tereus’la, bülbül sesini taklit ederken çıkarılan sesin benzeşmesi dikkate değer.
(20) >>[Zeus] şakalaşıyordu uzanıp dinlenmekte olan Juno’yla, / Dedi ki “Siz kadınlar, aşkta daha çok arzu duymalısınız erkeklerin hissettiğine oranla”. / Juno inkar etti; ve her ikisi de Tiresias’ı çağırdı, / (Sanki çifte bir arzuyu biliyordu da) yargıç olacaktı bu konuda. / Bir keresinde muazzam iki yılanın çiftleştiğini görmüştü bir ormanda Tiresias, / Ölümcül bir darbe vurarak bir değnekle ayırmıştı onları. / Anında erkek iken dişi olmuştu yılanın biri; / Dişi bir yılan olarak yaşadı yedi yıl boyunca (garip ama böyle!) / Sekizinci yılında da Tiresias aynı şeyi görmüştü / “Sana değnekle bir daha vursam / Bu vuruşun etkisi, karşıtına dönmen olur belki, / O halde tekrar vuruyorum” dedi Tiresias / Ve daha önceki gibi vurduğunda yılana, daha önceki biçimine ve cinsiyetine kavuştu yılan. / Bu gülünç çekişmeyi karara bağlayacak yargıçtı Tiresias. / Ah! Zeus’un tarafını tutmuştu, / Juno haddinden fazlasıyla öfkelenmişti. / Acıma bilmeden / Apansız indirdi sonsuz geceyi düş gören gözüne Tiresias’ın. / (Bir tanrının yaptığı işi yapılmamış gösteremez asla hiçbir tanrı) . / Bütün gücün babası yitirilmiş gözün avuntusu olarak / Kehanet gücü verdi O’na, / Bu bahtsızlığı biraz dindirsin diye”. (Ovid, Dönüşümler’den) .
(21) Goldsmith, the song in The Vicar of Wakefield. (“Wakefield Vekili”ndeki şarkı) : “When lovely women stoops to folly / And finds too late that men betray, / What charm can soothe her melancholy? / What art can wash her tears away? // The only art her guilt to cover, / To hide her shame from ev’ry eye, / To give repentance to her lover, / And wring his bosom is – to die.” (“Güzel kadın budalalığa tenezzül ettiğinde / Ve çok geç fark ettiğinde erkeklerin aldattığını, / Hangi cazibe teselli eder ki O’nun melankolisini? / Hangi sanat eseri yıkayıp yunar gözyaşlarını? // Tek çare suçunu örtecek bir şeydir, / Ayıbını bütün gözlerden saklayacak, / Aşığına tövbe ettirecek bir şey / Ve yüreğini buracak bir şey – ölmek”.)
(22) Dante, İlahi Komedya, Araf, V. 133: ”Ricorditi di me, che son la Pia; Siena mi fe’, disfecemi Maremma.” (“Al beni, la Pia, yeniden aklına; / Siena hayat verdi bana, öldürdü beni Maremma”) . Ayrıca Dante’nin ”Gölgeler Diyarı”ndan geçerken yolgöstericisi Vergil’in mezar taşında da şunlar yazmaktadır: ”Mantua me genuit, Calabri rapuere…” (”Mantua doğurdu beni, Calabri yırtıp attı beni”) .
(23) Herman Hesse, Blick ins Chaos (Kaos’a Bakış) : “Şimdiden Avrupa’nın yarısı, en azından Doğu Avrupa’nın yarısı kaosa sürüklenmektedir. Kutsal çılgınlıkla sarhoş bir şekilde uçuruma doğru gitmektedir. Dimitri Karamazof’un şarkısını sarhoş ve esrime içinde söylemektedir. Bu şarkılara yurttaşlar acı acı gülmektedir, Azizler ve izleyiciler gözyaşları içinde dinlemekteler”.
(24) “Şimdi duydum, o korkunç kuleye mıhlarla sabitlenmiş / Kapının menteşesini”. Dante, İlahi Komedya, Cehennem, XXXIII, 46.
(25) Shakespeare’in bir piyesi: “The Tragedy of Coriolanus”, “Coriolanus’un Trajedisi”.
(26) >>”Ey, seni dağın yamacına çıkaran / Ne alazlanan ne de ayazlanan o güç adına / Rica ediyorum senden ki dindir acılarımı”. Sonra baktım alevde yitip gidişine.<< (Dante, İlahi Komedya, Araf, XXVI, 148) .
(27) “Kırlangıç gibi bir işe yaradığımda…” (Pervigilium Veneris’ten) .
(28) “Yıkık kulede Aquitane Prensi”. Gerard de Nerval

T.S. ELİOT’UN “ÇORAK ÜLKE” İÇİN EKLEDİĞİ NOTLAR:

Sadece başlık değil, fakat planı ve şiire eşlik eden sembolizmin önemli bir bölümü Bayan Jessie L.Weston’un “Son Yemek” üzerine olan kitabından esinlenmiştir: Ayinden Romantizm’e (From Ritual to Romance, Macmillan) . Gerçekte, o denli borçluyum ki, Bayan Weston’un kitabı şiirdeki zorlukları açıklama konusunda benim notlarımdan daha yararlı olacaktır; ve (kitabın kendisinde bulunan o büyük ilgi bir yana) kitabı şiirin açıklanmasının bu zahmete değeceğini düşünen herkese tavsiye ederim.Bizim kuşağımızı derinden etkilemiş olan, başka bir antropoloji kitabına da genel olarak borçluyum; The Golden Bough (Altın Dal) dan bahsediyorum; özellikle iki ciltten yararlandım Adonis, Attis, Osiris. Bu kitaplardan haberdar olan herkes şiirdeki bitki törenlerini ele alan belli referansları hemen tanıyacaktır.

I. ÖLÜLERİN GÖMÜLÜŞÜ
[1*] Hezekiel 2:7 ile karşılaştırınız.
[2*] Vaiz 12:5 ile karşılaştırınız.
[3*] Tristan ve Isolde, i, 5–8. dizeler.
[4*] Tristan ve Isolde, iii, 24.dize.
[5*] Kendi rahatıma uyması amacıyla apaçık bazı sapmalar yaptığım, Tarot kartlarının yapısına tam anlamıyla hakim değilim. Asılmış Adam, geleneksel Tarot kartlarından olmakla birlikte, benim amacıma iki şekilde uymaktadır: zihnimde Frazer’in Asılmış Tanrı’sıyla çağrışım yapmaktadır, ve Emmaus’un müridlerini ele alan Beşinci Bölüm’deki pasajda kukuletalı figürle çağrışım yapmaktadır bende. Finikeli Denizci ve Tüccar daha sonra ortaya çıkar; “kalabalık halk” da, ve “Suda Ölüm” Dördüncü Bölüm’de yerli yerine oturtulur. (Tarot kartlarından) Üç Asâlı Adam’ı ise gelişigüzel olarak Balıkçı Kral’la ilişkilendirmekteyim.
[6*] Baudelaire ile karşılaştırınız: “Fourmillante cité, cité pleine de rêves, /Où le spectre en plein jour raccroche le passant”.
[7*] Karşılaştırınız: Inferno, iii. 55–7: si lunga tratta / di gente, ch’io non avrei mai creduto / che morte tanta n’avesse disfatta”.
[8*] Karşılaştırınız: Inferno, iv. 25–27: Quivi, secondo che per ascoltare, / non avea pianto, ma’ che di sospiri, / che l’aura eterna facevan tremare”.
[9*] Sıklıkla fark ettiğim bir olgu.
[10*] Karşılaştırınız: the Dirge (Ağıt) Webster’s ‘daki White Devil (Beyaz İblis) .
[11*] Baudelaire, Fleurs du Mal (Kötülük Çiçekleri) Önsözü’nde






II. BİR PARTİ SATRANÇ

[12*] Karşılaştırınız: Antony ve Kleopatra, II. ii. 190.
[13*] Laquearia. Aeneid, I. 726: “dependent lychni laquearibus aureis incensi, et noctem flammis funalia vincunt”.
[14*] Sylvan sahnesi. Milton, Paradise Lost (Yitik Cennet) , iv. 140.
[15*] Ovid, Metamorphoses (Dönüşümler) , VI, Philomela.
[16*] Karşılaştırınız: Bölüm III, l. 204. [Metamorphoses (Dönüşümler) ]
[17*] Karşılaştırınız: Bölüm III, l. 195. [Metamorphoses (Dönüşümler) ]
[18*] Karşılaştırınız. Webster: ‘Is the wind in that door still? ‘ (“Rüzgâr hâlâ o kapıda mı?)
[19*] Karşılaştırınız: Bölüm I, l. 37, 48. [Metamorphoses (Dönüşümler) ]
[20*]. Karşılaştırınız: Middleton’un “Kadınlar Kadınlardan Sakınır”ındaki satranç partisi.




III. ATEŞ VAAZI

[21*] Spenser, Prothalamion.
[22*] Karşılaştırınız: The Tempest (Fırtına) , I, ii.
[23*] Karşılaştırınız: Day, Parliament of Bees (Arıların Meclisi) : “Fakat ansızın, kulak vererek, işiteceksin / Boruların ve avın bir gürültüsünü, ki getirecek / Actaeon’u Diana’ya ilkbaharda, / Ve görecek herkes O’nun çıplak tenini…”
[24*] Karşılaştırınız:Marvell, To His Coy Mistress (O’nun Cilveli Metresi İçin)
[25*] Bu dizelerin alındığı baladın nerenin baladı olduğunu bilmiyorum: bana söylendiği Sidney, Avustralya’dan olduğudur
[26*] Verlaine, Parsifal.
[27*] Kuşüzümlerinin fiyatı “Londra’ya taşıma ve sigorta bedava” olarak belirtilmişti; ve yükleme faturası, vesaire, ödeme yapılırken makbuzla birlikte alıcıya teslim edilecekti.
[28*] Tiresias, sadece bir izleyici olsa bile, ve gerçekte bir “karakter” olmasa da, gene de bu şiirde kendisinde geri kalanları birleştiren en önemli şahsiyettir. Tek gözlü tüccar gibi, kuşüzümü satıcısı gibi, Finikeli Denizci’yle kaynaşmaktadır, ve adı en son anılan tümüyle Naples Prensi Ferdinand’dan büsbütün uzak değildir, böylelikle bütün kadınlar tek bir kadındır, ve bu iki cinsiyet Tiresias’da buluşur. Tiresias’ın gördüğü, gerçekte, şiirin özüdür. Ovid’den alıntılanan bütün pasaj antropolojik ilgi açısından önemlidir.
“…Cum Iunone iocos et ‘maior vestra profecto est / Quam, quae contingit maribus’, dixisse, ‘voluptas.’ / Illa negat; placuit quae sit sententia docti / Quaerere Tiresiae: venus huic erat utraque nota. / Nam duo magnorum viridi coeuntia silva / Corpora serpentum baculi violaverat ictu / Deque viro factus, mirabile, femina septem / Egerat autumnos; octavo rursus eosdem / Vidit et ‘est vestrae si tanta potentia plagae’, / Dixit ‘ut auctoris sortem in contraria mutet, / Nunc quoque vos feriam! ‘ percussis anguibus isdem / Forma prior rediit genetivaque venit imago. / Arbiter hic igitur sumptus de lite iocosa / Dicta Iovis firmat; gravius Saturnia iusto / Nec pro materia fertur doluisse suique / Iudicis aeterna damnavit lumina nocte, / At pater omnipotens (neque enim licet inrita cuiquam / Facta dei fecisse deo) pro lumine adempto / Scire futura dedit poenamque levavit honore”
[29*] Sappho’nun dizelerinden daha hatasız görünmeyebilir bunlar, fakat aklımda gece çökmüşken geri dönen balıkçılar vardı.
[30*] Goldsmith, the song in The Vicar of Wakefield. (“Wakefield Vekili”ndeki şarkı)
[31*]. The Tempest (Fırtına) , yukarıda belirtilen yerde.
[32*] Aziz Magnus Martyr’in iç kısmı bence Wren’in iç kısımları arasında en güzel olanıdır. Bakınız: The Proposed Demolition of Nineteen City Churches (P. S. King & Son, Ltd.) . [Ondokuz Şehir Kilisesinin Yıkılması Hakkındaki Teklif].
[33*] Thames’in (üç) kızı hakkındaki Şarkı burada başlar. Dize 292’den dize 306’ya kadar sırasıyla konuşurlar. Götterdammerung, III. i: The Rhine-daughters (Rhin’in Kızları) .
[34*] Froude, Elizabeth, cilt I, kısım IV, İspanyalı Philip’e De Quadra’nın mektubu: “Öğleden sonra bir mavnanın içindeydik biz, seyrediyorduk nehirdeki oyunları. Anlamsızca konuşmaya başladıklarında, (Kraliçe) , Lord Robert ve ben yalnızdık pupada, ve öyle saçmaladılar ki Lord Robert en sonunda dedi ki, madem ki ben de huzurlarındaydım o halde eğer kraliçe isterse evlenmemeleri için herhangi bir neden de bulunmamaktadır”.
[35*] Karşılaştırınız: Araf, V. 133: ‘Ricorditi di me, che son la Pia; /Siena mi fe’, disfecemi Maremma.’
[36*] Aziz Augustine’in “İtiraflar”ı: “Kartaca’ya geldim sonra, kutsal olmayan aşkların kazanı şakıdı kulaklarımda”.
[37*] (Önemi “Dağ Vaazı”na tekabül eden) Buddha’nın “Ateş Vaazı”nın bütün metninden alınmıştır bu sözcükler. Müteveffa Henry Clarke Warren’in “Buddhism in Translation” (Harvard Oriental Series) [“Buddhist Çeviri Metinler” (Harvard Asya Serisi) ] kitabında çevrilmiş olarak bulunmuştur. Bay Warren Buddhist çalışmalar konusunda Batı’daki en büyük öncülerdendi.
[38*] Tekrar Aziz Augustine’nin “İtiraflar”ından. Şiirin bu bölümündeki zirve olarak, Doğu ve Batı çileciliğinin iki temsilcisinin birleştirilmesi, tesadüfi değildir.




V. GÖK GÜRLEYİŞİNİN DEDİKLERİ
Beşinci Bölüm’ün ilk kısmında üç tema kullanılmaktadır: Emmaus’a yolculuk, Tehlike Şapeli’ne varış (Bayan Weston’un kitabına bakınız) , ve günümüz Doğu Avrupa’sındaki bozulma.
[39*] Turdus aonalaschkae pallasii’dir bu, Quebeq Bölgesi’nde duyduğum münzevi ardıç kuşu. “Kuzey Doğu Amerika Kuşları Hakkında Elkitabı”nın yazarı Chapman’a göre “En çok tenha ağaçlıklarda ve sık çalılıklı inziva bölgelerinde görülmektedir… Ne sesinin çeşitliliği ne de gücü fark edilebilecek özelliğe sahip olmamakla birlikte, saflık ve şirinlik dolu şakıması ve ses perdesini gereğince değiştirmesi mükemmeldir”. Bu kuşun “su şıplatmasının şarkısı” haklı olarak meşhurdur.
[40*] Sonraki dizeler Antarktik’e yapılan yolculuğu anlatan bir anlatıdan esinlenmiştir. (Hangisi olduğunu hatırlamıyorum, fakat sanıyorum Shackleton’undu) : burada anlatılan, güçlerinin tükenmekte olduğu kaşifler grubunun gerçekte saydıkları sayıdan bir fazla grup üyesinin daha bulunduğu yönlü sürekli yanılsamasıdır.
[41*] Sonraki 10 dize. Karşılaştırınız: Hermann Hesse, Blick ins Chaos: “Schon ist halb Europa, schon ist zumindest der halbe Osten Europas auf dem Wege zum Chaos, fährt betrunken im heiligen Wahn am Abgrund entlang und singt dazu, singt betrunken und hymnisch wie Dmitri Karamasoff sang. Ueber diese Lieder lacht der Bürger beleidigt, der Heilige und Seher hört sie mit Tränen”.
[42*] “Datta, dayadhvam, damyata” (Ver, karşındakini anla, denetle) . Gökgürültüsünün anlamı hakkındaki masal, Brihadaranyaka’da bulunmaktadır (Upanishad, 5, 1) . Almanca bir çevirisi: Deussen’s Sechzig Upanishads des Veda, p. 489.
[43*] Karşılaştırınız: Webster, The White Devil (Beyaz İblis) , V, 6: “… yeniden evlenecekler / Kurtçuk senin kefenini delmeden evvel, örümcek / Mezar taşında ince bir perde oluşturmadan evvel”.
[44*] Karşılaştırınız: Cehennem xxxiii. 46: “ed io sentii chiavar l’uscio di sotto / all’orribile torre”.
Ayrıca, F.H.Bradley’in “Appearance and Reality” (Görünüş ve Gerçeklik) , sayfa.346: Harici duyarlıklarım da, düşüncelerime ya da hislerime oranla daha az bana özel sayılmaz. Her iki durumda da tecrübelerim kendi çemberimin içinde yer alır, dışarıya kapalı olan çemberimin içinde; ve bütün bunların öğeleri birbirine benzese de, etrafındaki alan onları çeviren diğerlerine kapalıdır… Kısaca, ruhta ortaya çıkan bir varlık olarak bakıldığında, bütün bir dünya herkes için kendine özgüdür ve kendi ruhuna mahsustur.
[45*] Weston, From Ritual to Romance (Ayinden Romantizme): “the Fisher King” (“Balıkçı Kral”) hakkındaki bölüm.
[46*] Araf, xxvi. 148: >>”Ara vos prec per aquella valor / que vos guida al som de l’escalina, / sovegna vos a temps de ma dolor.” / Poi s’ascose nel foco che gli affina.<<
[47*] Pervigilium Veneris. Karşılaştırınız: Bölüm II ve III’de Philomela.
[48*] Gerard de Nerval, “El Desdichado” sonesi.
[49*] Kyd’in “İspanyol Trajedisi” (Spanish Tragedy) .
[50*] Şantih. Burada tekrarlandığı gibi, Upanishad’ın resmi bir bitimidir. “Anlamayı aşan Huzur” bu sözcüğün manasının cılız bir çevirisi olabilir.