Çingeneler gürültülü yığınlarıyla
Besarabya kırlarında göç ediyorlar.
Bugün bir su yamacında obalarıyla
Onlar harap çergelerde geceliyorlar.
Özgürlük gibi, konakları sevinç dolu
Ve barışçıl uykuları gökler altında;
Yarım asılı kilimlerle örtülü
Arabaların tekerleri arasında
Yanıyor ateş. Bir aile ocağın yanında
Akşam aşını pişiriyor. Yüzünde çayırın
Otlanıyor atlar. Çergenin ardında
Açıkta yatıyor evcil bir ayı.
Her şey dipdiri bağrında bozkırın:
Sabahleyin kısa yolculuğuna hazır
Çingene yuvalarının barışçıl tasası,
Kadınların şarkıları, çocuk bağırışları,
Ve yürüyüş örsünün çınıltısı.
Ama sonra üzerine göçebe kampının
İniyor uykulu bir sessizlik,
Sadece duyuluyor ıssızlığında kırların
Köpek havlaması ve at kişnemesi.
Her yanda alazlar sönmüş,
Her şey dingin, ay parıldıyor
Bir başına yücelerinden gökyüzünün
Ve sessiz obayı aydınlatıyor.
***
Yaşlı bir adam çergesinde uyumuyor;
Son ısısıyla ateşin ılınmış,
Karşısında korların oturuyor o,
Ve gecenin buğusuyla puslanmış
Bozkırın derinlerine doğru bakıyor.
Yaşlı adamın körpe kızı
Issız kırlarda gezintiye çıkmış,
Kız gönlünce çapkınlığa alışmış,
Döner, ama artık gece,
Ve artık ay terkeder birazdan
Uzak göklerin bulutlarını,
Zemfira hâlâ yok; ve soğuyor bir yandan
Yavan yemeği ihtiyarın.
Ve işte geliyor. Kırda peşinden
Yetişmeye çalışıyor bir delikanlı;
Genç adam tanıdık görünmüyor çingeneye.
"Babacık," - diyor, açıklıyor genç kız, -
"Konuk getiriyorum; onu tepenin
Ötesinde tenhada buldum
Ve bu gece obamıza çağırdım.
Çingene olmayı diliyor bizim gibi;
Ardından yasalar kovalıyormuş,
Ama arkadaş olacağım ona ben,
Adı Aleko, nereye olursa olsun
Yanımda yürümeye amade."
Yaşlı Adam:
Memnun oldum. Sabaha dek bizim
Gölgeliği altında kal çergemizin
Yahut bulun bizde daha uzun zaman,
Nasıl dilersen. Ben hazırım
Bölüşmeye ekmeğimizi ve barınağımızı.
Bizim ol, alış bizim yazgımıza,
Gezgin yoksulluğumuza ve özgürlüğümüze -
Aynı arabada yola çıkarız
Yarın sabahleyin şafak sökerken;
İstediğin zanaatı eyle:
İster demir döv ya da şarkı söyle
Ve ayı ile köyleri dolaş istersen.
Aleko:
Kalıyorum.
Zemfira:
Benim olacak o,
Benden onu kim koparabilir?
Ama gece oldu... Yeni ay
Ağdı; karanlığı örtündü kırlar,
Ve uyku bürüyor şimdi gözlerimi...
Işıdı. Geziniyor yaşlı adam
Sessiz çergenin dolayında usul.
"Kalk, Zemfira: Güneş doğmada,
Uyan, konuğum! vakit oldu!..
Bırakın keyif uykusunu çocuklar!.."
Ve gürültüsü halkın çevreyi sardı;
Çergeler toplandı; arabalar
Yolculuğa başlamaya hazır.
Her şey birlikte kımıldadı, işte deviniyor
Kalabalık yalpalayıp ovanın düzünde.
Merkepler asma selelerle üstünde
Oynayan çocuklar götürüyor;
Kocalar ve kardeşler, kızlar ve karılar,
Yaşlısı ve genci iz ize yürüyor;
Çığlık, patırtı, Çingene nakaratları,
Ayının homurtusu, onu bağladıkları
Zincirlerin dayanılmaz şakırtısı,
Pılıpırtıların parıldayan alacalığı,
Yaşlıların ve çocukların çıplaklığı,
Gayda çağıltısı, teker gıcırtısı,
Köpeklerin havlayışı ve uluyuşu,
Her şey kıt, yabanıl, her şey ahenksiz,
Ama her şey öyle dirice keyifsiz,
Bizim ölgün gönençlerimizden öyle yoksun
Ve bu amaçsız yaşama öyle yabancı ki,
Tıpkı kölelerin biteviye ezgileri gibi!
***
Delikanlı umutsuzca seyrediyordu
Ovada terkedilen yerleri
Ve kaderinin gizli nedenlerini
Yorumlamaya cesaret edemiyordu.
Siyah gözlü Zemfira onun yanı sıra,
Şimdi o, dünyanın özgür bir yaşayanı,
Ve neşe içinde baş ucunda güneş
Işıldıyor görkemiyle gün ortasının;
Ya nedir delikanlının yüreğini sarsan?
Nasıl bir tasayla bitkin düşmüş?
Tanrı’nın küçük kuşu bilmiyor
Ne emek, ne bir tasa;
Çırpınışlar içinde kurmuyor o
Uzun ömürlü bir yuva;
Uzun gecelerde dalga uyuyor;
Kırmızı güneş yükseliyor,
Kuş Tanrı sesine kulak veriyor,
Coşuyor ve şarkı söylüyor.
Doğanın güzel çağı baharın peşinden
Yürüyüp geçiyor yakıcı yaz -
Ve ıslak günleri sisler içinde
Getiriyor geç kalan güz:
Sıkıntı insanlara, insanlara tasa;
Küçük kuş ötesinde mavi denizin
Uzak ülkelere, sıcak diyarlara
Uçuyor yeniden bahara değin.
Tasasız kuşcağıza benzeyen
O, göçebe sürgün de,
Güvenilir bir yuva tanımamıştı
Ve hiçbir şeye bağlanmamıştı
Her yerden bir yolu geçerdi,
Her konakta bir gölgelik örter üstünü;
Sabahları uyanırken, gününü
Tanrı iradesine teslim ederdi
Ve yaşamın kendine özgü derdi
Çalkayamıyordu yüreğinin ölgünlüğünü.
Kimi zaman büyülü şanın
Uzak yıldızı onu çelerdi;
Birdenbire gönlüne bazen
Doğuyordu refah ve eğlenceler;
Kimsesiz başının ufkunda
Çok zaman gök gürlediği oluyordu;
Ama o, kaygısızca boralarda
Ya da yıldızlar altında uyuyordu.
Ve yaşıyordu, dinlemeden buyruklarını
Hileci ve kör yazgının;
Ama Tanrım! Nasıl da tutkular oynadı
Yumuşak başlı ruhuyla onun!
Nasıl bir dalgayla kaynıyordu
Onun acılarla bitkin göğsü!
Çoktan mı, ne kadar yatışmış durur?
Taşarlar ama onlar: Görürsünüz!
***
Zemfira:
Anlat, cancağızım, bana: Acınmıyor musun
Sonsuzca vazgeçtiğin her şey uğruna?
Aleko:
Nedir, vazgeçtiğim sonsuzca?
Zemfira:
Yani, anlıyorsun:
Kentler, insanları atayurdunun.
Aleko:
Acınmak niye? Sen hiç bildin mi,
Gün oldu sen hiç düşledin mi
Bunaltıcı kentlerin boyunduruğunu!
Orada surların yığını içinde insanlar,
Sabahın tazeliğini soluyamıyorlar,
Duyamıyorlar çimenlerin bahar kokusunu,
Düşünceyi kovalıyor, utanç duyuyorlar sevgiden,
Alıp satıyorlar kendi özgürlüklerini,
Putların boyun büküyorlar önünde
Ve para diliyorlar zincirlerle bir.
Nedir vazgeçtiğim? Heyecanı aldatışların,
Peşin kanıların kör yargısı,
Kovalayışı çıldırmış yığınların
Ya da muhteşem bir yüzkarası.
Zemfira:
Ama orada saraylar nasıl görkemli,
Orada rengarenk halılar,
Orada oyunlar, ışıltılı şölenler var,
Kızların giyimi orada ne kadar zengin!..
Bugün bir su yamacında obalarıyla
Onlar harap çergelerde geceliyorlar.
Özgürlük gibi, konakları sevinç dolu
Ve barışçıl uykuları gökler altında;
Yarım asılı kilimlerle örtülü
Arabaların tekerleri arasında
Yanıyor ateş. Bir aile ocağın yanında
Akşam aşını pişiriyor. Yüzünde çayırın
Otlanıyor atlar. Çergenin ardında
Açıkta yatıyor evcil bir ayı.
Her şey dipdiri bağrında bozkırın:
Sabahleyin kısa yolculuğuna hazır
Çingene yuvalarının barışçıl tasası,
Kadınların şarkıları, çocuk bağırışları,
Ve yürüyüş örsünün çınıltısı.
Ama sonra üzerine göçebe kampının
İniyor uykulu bir sessizlik,
Sadece duyuluyor ıssızlığında kırların
Köpek havlaması ve at kişnemesi.
Her yanda alazlar sönmüş,
Her şey dingin, ay parıldıyor
Bir başına yücelerinden gökyüzünün
Ve sessiz obayı aydınlatıyor.
***
Yaşlı bir adam çergesinde uyumuyor;
Son ısısıyla ateşin ılınmış,
Karşısında korların oturuyor o,
Ve gecenin buğusuyla puslanmış
Bozkırın derinlerine doğru bakıyor.
Yaşlı adamın körpe kızı
Issız kırlarda gezintiye çıkmış,
Kız gönlünce çapkınlığa alışmış,
Döner, ama artık gece,
Ve artık ay terkeder birazdan
Uzak göklerin bulutlarını,
Zemfira hâlâ yok; ve soğuyor bir yandan
Yavan yemeği ihtiyarın.
Ve işte geliyor. Kırda peşinden
Yetişmeye çalışıyor bir delikanlı;
Genç adam tanıdık görünmüyor çingeneye.
"Babacık," - diyor, açıklıyor genç kız, -
"Konuk getiriyorum; onu tepenin
Ötesinde tenhada buldum
Ve bu gece obamıza çağırdım.
Çingene olmayı diliyor bizim gibi;
Ardından yasalar kovalıyormuş,
Ama arkadaş olacağım ona ben,
Adı Aleko, nereye olursa olsun
Yanımda yürümeye amade."
Yaşlı Adam:
Memnun oldum. Sabaha dek bizim
Gölgeliği altında kal çergemizin
Yahut bulun bizde daha uzun zaman,
Nasıl dilersen. Ben hazırım
Bölüşmeye ekmeğimizi ve barınağımızı.
Bizim ol, alış bizim yazgımıza,
Gezgin yoksulluğumuza ve özgürlüğümüze -
Aynı arabada yola çıkarız
Yarın sabahleyin şafak sökerken;
İstediğin zanaatı eyle:
İster demir döv ya da şarkı söyle
Ve ayı ile köyleri dolaş istersen.
Aleko:
Kalıyorum.
Zemfira:
Benim olacak o,
Benden onu kim koparabilir?
Ama gece oldu... Yeni ay
Ağdı; karanlığı örtündü kırlar,
Ve uyku bürüyor şimdi gözlerimi...
Işıdı. Geziniyor yaşlı adam
Sessiz çergenin dolayında usul.
"Kalk, Zemfira: Güneş doğmada,
Uyan, konuğum! vakit oldu!..
Bırakın keyif uykusunu çocuklar!.."
Ve gürültüsü halkın çevreyi sardı;
Çergeler toplandı; arabalar
Yolculuğa başlamaya hazır.
Her şey birlikte kımıldadı, işte deviniyor
Kalabalık yalpalayıp ovanın düzünde.
Merkepler asma selelerle üstünde
Oynayan çocuklar götürüyor;
Kocalar ve kardeşler, kızlar ve karılar,
Yaşlısı ve genci iz ize yürüyor;
Çığlık, patırtı, Çingene nakaratları,
Ayının homurtusu, onu bağladıkları
Zincirlerin dayanılmaz şakırtısı,
Pılıpırtıların parıldayan alacalığı,
Yaşlıların ve çocukların çıplaklığı,
Gayda çağıltısı, teker gıcırtısı,
Köpeklerin havlayışı ve uluyuşu,
Her şey kıt, yabanıl, her şey ahenksiz,
Ama her şey öyle dirice keyifsiz,
Bizim ölgün gönençlerimizden öyle yoksun
Ve bu amaçsız yaşama öyle yabancı ki,
Tıpkı kölelerin biteviye ezgileri gibi!
***
Delikanlı umutsuzca seyrediyordu
Ovada terkedilen yerleri
Ve kaderinin gizli nedenlerini
Yorumlamaya cesaret edemiyordu.
Siyah gözlü Zemfira onun yanı sıra,
Şimdi o, dünyanın özgür bir yaşayanı,
Ve neşe içinde baş ucunda güneş
Işıldıyor görkemiyle gün ortasının;
Ya nedir delikanlının yüreğini sarsan?
Nasıl bir tasayla bitkin düşmüş?
Tanrı’nın küçük kuşu bilmiyor
Ne emek, ne bir tasa;
Çırpınışlar içinde kurmuyor o
Uzun ömürlü bir yuva;
Uzun gecelerde dalga uyuyor;
Kırmızı güneş yükseliyor,
Kuş Tanrı sesine kulak veriyor,
Coşuyor ve şarkı söylüyor.
Doğanın güzel çağı baharın peşinden
Yürüyüp geçiyor yakıcı yaz -
Ve ıslak günleri sisler içinde
Getiriyor geç kalan güz:
Sıkıntı insanlara, insanlara tasa;
Küçük kuş ötesinde mavi denizin
Uzak ülkelere, sıcak diyarlara
Uçuyor yeniden bahara değin.
Tasasız kuşcağıza benzeyen
O, göçebe sürgün de,
Güvenilir bir yuva tanımamıştı
Ve hiçbir şeye bağlanmamıştı
Her yerden bir yolu geçerdi,
Her konakta bir gölgelik örter üstünü;
Sabahları uyanırken, gününü
Tanrı iradesine teslim ederdi
Ve yaşamın kendine özgü derdi
Çalkayamıyordu yüreğinin ölgünlüğünü.
Kimi zaman büyülü şanın
Uzak yıldızı onu çelerdi;
Birdenbire gönlüne bazen
Doğuyordu refah ve eğlenceler;
Kimsesiz başının ufkunda
Çok zaman gök gürlediği oluyordu;
Ama o, kaygısızca boralarda
Ya da yıldızlar altında uyuyordu.
Ve yaşıyordu, dinlemeden buyruklarını
Hileci ve kör yazgının;
Ama Tanrım! Nasıl da tutkular oynadı
Yumuşak başlı ruhuyla onun!
Nasıl bir dalgayla kaynıyordu
Onun acılarla bitkin göğsü!
Çoktan mı, ne kadar yatışmış durur?
Taşarlar ama onlar: Görürsünüz!
***
Zemfira:
Anlat, cancağızım, bana: Acınmıyor musun
Sonsuzca vazgeçtiğin her şey uğruna?
Aleko:
Nedir, vazgeçtiğim sonsuzca?
Zemfira:
Yani, anlıyorsun:
Kentler, insanları atayurdunun.
Aleko:
Acınmak niye? Sen hiç bildin mi,
Gün oldu sen hiç düşledin mi
Bunaltıcı kentlerin boyunduruğunu!
Orada surların yığını içinde insanlar,
Sabahın tazeliğini soluyamıyorlar,
Duyamıyorlar çimenlerin bahar kokusunu,
Düşünceyi kovalıyor, utanç duyuyorlar sevgiden,
Alıp satıyorlar kendi özgürlüklerini,
Putların boyun büküyorlar önünde
Ve para diliyorlar zincirlerle bir.
Nedir vazgeçtiğim? Heyecanı aldatışların,
Peşin kanıların kör yargısı,
Kovalayışı çıldırmış yığınların
Ya da muhteşem bir yüzkarası.
Zemfira:
Ama orada saraylar nasıl görkemli,
Orada rengarenk halılar,
Orada oyunlar, ışıltılı şölenler var,
Kızların giyimi orada ne kadar zengin!..
Aleko:
Işıltılı eğlenceleri uzak dursun!
Sevgi olmayan yerde, olmaz neşe de.
Kızlarsa... Sen onlardan çok daha hoşsun
Gösterişli giysilerden yoksun,
İnciler, gerdanlıklar yokken göğsünde!
Değişme sen, benim canım, sevecenim!
Bense... Yaşamda aşkı ve özgürlüğü
Seninle paylaşmak biricik dileğim.
Paylaşmak bu gönüllü sürgünlüğü!
Yaşlı Adam:
Bizi seviyorsun, yetiştinse de
Varlıklı bir halkın arasında.
Özgürlük her zaman tatlı gelmez ama
Bitip büyüyenlere gönenç içinde.
Bizde bir söylence var:
Çar bir zamanlar sürgün etmişti
Aramıza güneyli bir ihtiyarı.
(Eskiden biliyordum, unuttum şimdi
Onun bilmecemsi tuhaf lakabını.)
Geçkin yaşlarında bulunuyordu artık,
Ama iyicil ruhuyla genç ve diriydi -
Harikulade şarkı yeteneği vardı,
Suların çağıltısına sesi benzerdi -
Ve herkes pek sevmişti onu,
Yaşıyordu Tuna’nın kıyılarında,
Kimselerin incitmeden gönlünü,
İnsanları büyüleyerek şarkılarıyla;
Dupduruydu niyetlerinden yana,
Çocuklar gibi zayıf ve sıkılgandı;
Yedi kat yabancı insanlar ona
Av avlıyor ve balık tutuyorlardı;
Buzlandığı zaman coşkun nehir
Ve savrulduğu zaman kış kasırgaları,
Yumuşak postlarla bedenini
Kaplıyorlardı kutsal ihtiyarın;
Ama yaşamda üzünçlerine yoksunluğun
Alışmayı başaramıyordu hiçbir zaman;
Yurtsuzlanmıştı, kupkuru ve solgun,
Diyordu ki, tanrısal gazap
Onun cezalandırmış işlediği suçu...
Bekliyordu yetişmesini bir kurtuluşun.
Ve kutsuz, daima özlem çekiyordu,
Dolaşırken Tuna’nın kıyılarında,
Acı acı gözyaşları döküyordu,
Uzaklardaki kentini anımsamayla,
Ve tutsu söyledi, ölümünden sonra
Güneye götürsünler diye
Yurt özlemi çeken kemiklerini,
O yabancı toprağın ölümle de
Huzura ermeyen konuklarını!
Aleko:
İşte bu, yazgısı senin oğullarının,
Ey Roma, ey çınlayan küre!...
Sevginin şarkıcısı, şarkıcısı tanrıların,
Söyle sen bana, nedir şan?
Sin uğultusu, övgü sadası mı,
İsli bir gölgeliğin altında yoksa
Yabanıl bir Çingenenin anlatısı mı?
***
İki yaz geçti. Öyle dolaşıyorlar
Yine Çingeneler barışçıl topluluğuyla;
Dirlikle ve konukseverlikle karşılaşıyorlar.
Onlar eskisi gibi yine her yanda.
İtmiş bukağılarını aydınlanmanın,
Aleko özgür tıpkı onlar gibi;
Kaygısızca ve hayıflanmasız
Yürütüyor göçebe günlerini.
Hep aynı Aleko o ve aynı aile;
Geçmiş yıllarını anmaksızın bile,
Benimsedi Çingene törelerini.
Seviyor gölgeliğini konaklarının,
Ve sonsuz avarelik tutkularını,
Ve yoksul, çınıltılı dillerini.
Öz mağarasından kaçkın bir ayı
Tüylü konuğu onun çergesinde,
Kasabalarda, kırsal yol boyu
Bir Moldava avlusunun önünde
Temkinli bir kalabalığın karşısında
Hem külfetle dansediyor, hem böğürüyor,
Hem de usanç veren zincirini kemiriyor;
Yaşlı adam dayanıp yolculuk sopasına
Tembel tembel tef çalıyor,
Aleko bir şarkıyla ayıyı taşıyor,
Zemfira halk arasında dolaşıyor
Ve onların gönülden haracını alıyor.
Gece indiği zaman hep üçü bir
Pişiriyorlar derilmemiş darılarını;
İhtiyar uyuyunca, yolunda her şey...
Çergenin altı sessiz ve karanlık.
***
Bahar güneşinin altında ihtiyar
Isıtıyor soğumaya duran kanını;
Salıncakta bir aşkı şarkılıyor kızı.
Aleko dinliyor ve rengi sararıyor.
Zemfira:
Yaşlı koca, hırçın koca
İster kes, yak ister,
Sapmam; korkmuyorum
Ne bıçaktan, ne ateşten.
Nefret ediyorum senden,
Çekinmiyorum senden:
Ben başkasını seviyorum,
Ölüyorum onun sevgisinden.
Aleko:
Sus. Usandım şarkıdan,
Yabanıl şarkıları sevmiyorum.
Işıltılı eğlenceleri uzak dursun!
Sevgi olmayan yerde, olmaz neşe de.
Kızlarsa... Sen onlardan çok daha hoşsun
Gösterişli giysilerden yoksun,
İnciler, gerdanlıklar yokken göğsünde!
Değişme sen, benim canım, sevecenim!
Bense... Yaşamda aşkı ve özgürlüğü
Seninle paylaşmak biricik dileğim.
Paylaşmak bu gönüllü sürgünlüğü!
Yaşlı Adam:
Bizi seviyorsun, yetiştinse de
Varlıklı bir halkın arasında.
Özgürlük her zaman tatlı gelmez ama
Bitip büyüyenlere gönenç içinde.
Bizde bir söylence var:
Çar bir zamanlar sürgün etmişti
Aramıza güneyli bir ihtiyarı.
(Eskiden biliyordum, unuttum şimdi
Onun bilmecemsi tuhaf lakabını.)
Geçkin yaşlarında bulunuyordu artık,
Ama iyicil ruhuyla genç ve diriydi -
Harikulade şarkı yeteneği vardı,
Suların çağıltısına sesi benzerdi -
Ve herkes pek sevmişti onu,
Yaşıyordu Tuna’nın kıyılarında,
Kimselerin incitmeden gönlünü,
İnsanları büyüleyerek şarkılarıyla;
Dupduruydu niyetlerinden yana,
Çocuklar gibi zayıf ve sıkılgandı;
Yedi kat yabancı insanlar ona
Av avlıyor ve balık tutuyorlardı;
Buzlandığı zaman coşkun nehir
Ve savrulduğu zaman kış kasırgaları,
Yumuşak postlarla bedenini
Kaplıyorlardı kutsal ihtiyarın;
Ama yaşamda üzünçlerine yoksunluğun
Alışmayı başaramıyordu hiçbir zaman;
Yurtsuzlanmıştı, kupkuru ve solgun,
Diyordu ki, tanrısal gazap
Onun cezalandırmış işlediği suçu...
Bekliyordu yetişmesini bir kurtuluşun.
Ve kutsuz, daima özlem çekiyordu,
Dolaşırken Tuna’nın kıyılarında,
Acı acı gözyaşları döküyordu,
Uzaklardaki kentini anımsamayla,
Ve tutsu söyledi, ölümünden sonra
Güneye götürsünler diye
Yurt özlemi çeken kemiklerini,
O yabancı toprağın ölümle de
Huzura ermeyen konuklarını!
Aleko:
İşte bu, yazgısı senin oğullarının,
Ey Roma, ey çınlayan küre!...
Sevginin şarkıcısı, şarkıcısı tanrıların,
Söyle sen bana, nedir şan?
Sin uğultusu, övgü sadası mı,
İsli bir gölgeliğin altında yoksa
Yabanıl bir Çingenenin anlatısı mı?
***
İki yaz geçti. Öyle dolaşıyorlar
Yine Çingeneler barışçıl topluluğuyla;
Dirlikle ve konukseverlikle karşılaşıyorlar.
Onlar eskisi gibi yine her yanda.
İtmiş bukağılarını aydınlanmanın,
Aleko özgür tıpkı onlar gibi;
Kaygısızca ve hayıflanmasız
Yürütüyor göçebe günlerini.
Hep aynı Aleko o ve aynı aile;
Geçmiş yıllarını anmaksızın bile,
Benimsedi Çingene törelerini.
Seviyor gölgeliğini konaklarının,
Ve sonsuz avarelik tutkularını,
Ve yoksul, çınıltılı dillerini.
Öz mağarasından kaçkın bir ayı
Tüylü konuğu onun çergesinde,
Kasabalarda, kırsal yol boyu
Bir Moldava avlusunun önünde
Temkinli bir kalabalığın karşısında
Hem külfetle dansediyor, hem böğürüyor,
Hem de usanç veren zincirini kemiriyor;
Yaşlı adam dayanıp yolculuk sopasına
Tembel tembel tef çalıyor,
Aleko bir şarkıyla ayıyı taşıyor,
Zemfira halk arasında dolaşıyor
Ve onların gönülden haracını alıyor.
Gece indiği zaman hep üçü bir
Pişiriyorlar derilmemiş darılarını;
İhtiyar uyuyunca, yolunda her şey...
Çergenin altı sessiz ve karanlık.
***
Bahar güneşinin altında ihtiyar
Isıtıyor soğumaya duran kanını;
Salıncakta bir aşkı şarkılıyor kızı.
Aleko dinliyor ve rengi sararıyor.
Zemfira:
Yaşlı koca, hırçın koca
İster kes, yak ister,
Sapmam; korkmuyorum
Ne bıçaktan, ne ateşten.
Nefret ediyorum senden,
Çekinmiyorum senden:
Ben başkasını seviyorum,
Ölüyorum onun sevgisinden.
Aleko:
Sus. Usandım şarkıdan,
Yabanıl şarkıları sevmiyorum.
Zemfira:
Sevmiyorsun? Bana ne bundan!
Ben şarkımı kendim için söylüyorum.
İster kes, yak ister;
Hiçbir şey söylemem;
Yaşlı koca, hırçın koca,
Onu bilemezsin sen.
Bahardan diri o,
Yaz gününden ateşli;
Nasıl genç ve cesur!
Nasıl seviyor beni!
Onu nasıl sardım
Issızlığında gecenin!
Nasıl güldük o zaman
Ak saçlarına senin!
Aleko:
Sus, Zemfira! Usandım iyice...
Zemfira:
Öyleyse, şarkımı anladın mı?
Aleko:
Zemfira!
Zemfira:
Özgürsün kızmakta istediğince,
Sana dair söylüyorum ben şarkımı.
Uzaklaşıyor ve şarkı söylüyor: Yaşlı koca vb.
Yaşlı Adam:
Evet, anımsıyorum, anımsıyorum, bu şarkı
Yakılmıştı ta bizim çağlarımızda.
Bu dünyanın neşesinde nicedir artık
Böyle söylene gelmede insanlar arasında.
Kagul bozkırlarında göçtüğümüz sıra,
Kış gecelerinde bazen olurdu,
Kızını sallarken ateşin karşısında
Benim Mariula söylerdi bunu.
Usumda benim geçmiş yıllar
Saatten saate daha belirsizlenmede;
Ama bu şarkı işlemiş bir yarayla
Belleğimde benim en derinlere.
***
Her şey sessiz; gece. Ay ışığıyla süslü
Güneyin açık-mavi ufukları.
Zemfira uyandırdı ihtiyarı:
"Ah, babam! Aleko bu gece ürkütücü.
Dinle, arasında ağır uykusunun
İnleyişlerini ve hıçkırıklarını onun."
Yaşlı Adam:
Dokunma. Koru suskunluğunu.
Bir Rus söylencesi duymuştum:
Şimdi, bu yarı gece zamanında
Uykuda daraltırmış insanın soluğunu
Ev perileri; tan ağarmadan önce
Giderlermiş. Sen otur benim yanımda.
Zemfira:
Baba! Zemfira! diye mırıldanıyor.
Yaşlı Adam:
Gönlünde onun dünyalara değersin sen;
O, uykusunda bile seni arıyor.
Zemfira:
Geçti, soğudum sevgisinden,
Sıkıldım; yüreğim özgürlük diliyor,
Artık ben... Ama sus! Duyuyor musun sesini?
Başka bir adı ünlüyor...
Yaşlı Adam:
Kimin adını?
Zemfira:
Duyuyor musun? Kısık inleyişini
Ve diş gıcırtısını kızgın!.. Bu fena!..
Onu uyandıracağım...
Yaşlı Adam:
Boşuna,
Gece perisini kovma,
O kendisi gider...
Zemfira:
Yatakta döndü,
Doğruldu, sesleniyor bana... Uyandı,
-Ona gidiyorum, hoşçakal, uyu.
Aleko:
Neredeydin?
Zemfira:
Babamla oturdum.
Seni bir peri bunaltıyordu;
Düşünde acılar yakıyordu
Ruhunu; beni korkuttun:
Dişlerini gıcırdatıyordun uykuda
Ve beni çağırıyordun.
Aleko:
Sen, düşüme girdin,
Gördüm, aramızda bizim güya...
Ürkünç düşler gördüm!
Zemfira:
İnanma aldatıcı düş görmelere.
Aleko:
Ah, inanmıyorum gerçekliğine hiçbir şeyin:
Ne düşlere, ne tatlı ant vermelere,
Hatta inanmıyorum yüreğine senin.
***
Yaşlı Adam:
Niçin sen, genç divane,
Niçin ah ediyorsun her an?
Burada insanlar özgür, gökyüzü aydın,
Ve kadınlar ün salmış güzelliğiyle,
Ağlama: Keder bitirir seni.
Aleko:
Baba, o artık sevmiyor beni.
Yaşlı Adam:
Tasa etme, dostum; o daha bebek.
Değil bu kederin senin usa uygun:
Sen ıstıraplı ve çetin seviyorsun,
Kadın yüreğiyse, eğlenerek.
Bak: Uzak gök kemerinin engininde
Özgür başına dolanıyor ay;
Bütün doğaya yolu üzerinde
Eşitçe pırıltısını döküyor o.
Her bulutu gözlüyor özenle,
Her birine gür aydınlık veriyor
-İşte bak,- geçti bir diğerine;
Onu da ama az süre ziyaret ediyor.
Kim gökte aya sınır gösterebilir,
Ona diyebilir dur, orası yerin!
Taze kızın gönlüne kim söyleyebilir,
Yalnızca birini sev, başkalaşma sen?
Tasa etme.
Aleko:
Nasıl da seviyordu.
Nasıl, bana sevecen hayranlığıyla,
Kırların dingin ıssızlığında
Gece saatlerini geçiriyordu!
Çocuksu sevincine bürülü,
Candan cıvıltılı sesiyle
Ya da estiren öpüşüyle
Nasıl da benim gam yükümü
Bir anda dağıtmaya yetiyordu!..
Ve neylenir? Zemfira sevgiden döndü!
Benim Zemfiram artık soğudu!..
Yaşlı Adam:
Dinle: Yaşadığım bir olayı diyeyim,
Ben öz öykümü sana nakledeyim.
Çok, çok zaman önce, Tuna kıyısını
Tehdit etmemişken henüz tecim -
(Nasıl tazeleniyor, görüyorsun,
Aleko, yine benim eski acım.)
Bizler padişahtan korkardık o zamanlar;
Ve Bucak’ı bir paşa yönetiyordu
Yüksek kulelerden Akkerman’da.
O yıllar pek gençtim; ruhum
Coşkuyla kaynıyordu o devirde;
Ve o sıralar henüz saçlarımda
Ak yoktu bir tel bile, -
Güzel genç kızların arasında
Biri vardı... Nice zaman seyrettim,
Güneşle bakıştığımız gibi hayranlıkla,
Ve sonunda onu benim addettim...
Ah, gençliğim benim, nasıl hızla
Balkıdı bir düşlemde akan yıldızca!
Tükendiniz ama siz, aşkın çağları,
Daha da çabuk: bir yıl sevdi beni yalnızca,
Yalnızca bir yıl boyu sevdi Mariula.
Bir ara Kagul suları yöresinde
Yabancı bir obaya raslamıştık;
Çözmüşlerdi o Çingeneler çergelerini
Bir dağ eteğinde yanında bizimkilerin,
İki gece birlikte konaklamıştık.
Kalkıp gittiler bunlar üçüncü gece, -
Ve, küçücük kızını koyup geride,
Gitti, takılıp peşlerine benim Mariula.
Ben tatlı uyuyordum; tan aydınlığıyla
Uyandım, baktım kadınım yok:
Ararım, seslenirim, imi bile kayıp.
Özleyip ağlıyordu Zemfira,
Ağladım ben de, o zamandan beri
Dünyanın soğumuşum bütün kızlarına;
Asla aralarında benim gözlerim
Seçmedi kendime bir yaşam yoldaşı,
Ve yalnız ve boş yıllarımı
Artık kimselerle paylaşmadım.
Aleko:
Peki, nasıl oldu sen koşmadın
İzinden hemen o uygunsuzun
Ve hem o yağmacıların, hem o soysuzun
Yüreğine hançeri saplamadın?
Yaşlı Adam:
Ne diye? Gençlik kuşlardan daha özgür;
Zaptetmek aşkı kimin elinde?
Sevinç sırasıyla herkese devrolur;
Olmuş bulunan, artık olmaz yeniden.
Aleko:
Değilim ben öyle. Hayır, savaşmadan
Bağışlamam kimseye kendi haklarımı!
Bari öcümle olsun tat alırım.
Yo, hayır! Uyurken düşman
Onu bulsam uçurumu başında denizin,
Yemin olsun, burada o iblisin
Bedenine tekmem aman tanımazdı;
Denizin dalgalarına, ürkü duymaksızın,
O savunmasızı itiverirdim;
Ve ansızın uyanışının korkusunu
Öfkeli bir kahkahayla perçinlerdim,
Ve uzun süre düşüş uğultusu
Bana tat ve gülme verirdi.
***
Genç Çingene:
Bir daha... Bir öpüş daha...
Zemfira:
Vakittir. Kocam kıskanç ve huysuz.
Çingene:
Bir… veda için… ama doyasıya!
Zemfira:
Hoşçakal, gelmeden o henüz.
Çingene:
Söyle, ne zaman yeniden buluşacağız?
Zemfira:
Ay battığı zaman, bu gece,
Tepenin ardında, üzerinde sinliğin...
Çingene:
Atlatıyor! Gelmeyecek!
Zemfira:
İşte o! Kaç!... Geleceğim, sevgilim.
***
Aleko uyuyor. Bulanık
Bir görüntü usunda kıpırdıyor;
Bir çığlıkla karanlıkta uyanıp
Kıskançlıkla kolunu uzatıyor;
Ama ürperen kolu onun
Dolanıyor soğuk örtülerde,
Kadını uzaklarda Aleko’nun...
Sarsıntıyla doğruldu ve kulak veriyor...
Her şey sessiz, içini ürkü sarıyor,
Bedeninde ateşler ve buzlar koşuyor;
Kalkıyor, çergeden çıkıyor dışarı,
Korkunç o, dolaşıyor çevresini arabaların;
Her şey durgun; kırlar susuyor;
Karanlık; ay sislerin ötesine ağmış,
Belli belirsiz çıtlıyor oyuncu ışığı yıldızların,
Belli belirsiz çiyde seçilen ayak izleri
İlerdeki tepelerin ardına uzanmış:
Sabırsızlık içinde ivedi yürüyor o,
Uğursuz izin çektiği yere doğru.
Yolun sonunda, arkada,
Ağarıyor belli belirsiz önündesin...
Oraya doğru dermansızlanan ayakları
Sürünüyor, bir önseziyle bitkin,
Dizleri titriyor, titriyor dudakları,
Yürüyor.. ve birden.. düş mü bu yoksa?
Birdenbire görüyor yakında iki karaltıyı
Ve fısıltıları duyuyor tam yanıbaşında,
Üzerinde kirletilen sinliğin.
1. ses:
Yeter...
2. ses:
Kal biraz...
1. Ses:
Yeter, sevgilim.
2. Ses:
Hayır, hayır, kal, sabah edelim.
1. ses:
Geç oldu.
2. ses:
Ne kadar ürkekçe seviyorsun.
Bir dakika!
Sevmiyorsun? Bana ne bundan!
Ben şarkımı kendim için söylüyorum.
İster kes, yak ister;
Hiçbir şey söylemem;
Yaşlı koca, hırçın koca,
Onu bilemezsin sen.
Bahardan diri o,
Yaz gününden ateşli;
Nasıl genç ve cesur!
Nasıl seviyor beni!
Onu nasıl sardım
Issızlığında gecenin!
Nasıl güldük o zaman
Ak saçlarına senin!
Aleko:
Sus, Zemfira! Usandım iyice...
Zemfira:
Öyleyse, şarkımı anladın mı?
Aleko:
Zemfira!
Zemfira:
Özgürsün kızmakta istediğince,
Sana dair söylüyorum ben şarkımı.
Uzaklaşıyor ve şarkı söylüyor: Yaşlı koca vb.
Yaşlı Adam:
Evet, anımsıyorum, anımsıyorum, bu şarkı
Yakılmıştı ta bizim çağlarımızda.
Bu dünyanın neşesinde nicedir artık
Böyle söylene gelmede insanlar arasında.
Kagul bozkırlarında göçtüğümüz sıra,
Kış gecelerinde bazen olurdu,
Kızını sallarken ateşin karşısında
Benim Mariula söylerdi bunu.
Usumda benim geçmiş yıllar
Saatten saate daha belirsizlenmede;
Ama bu şarkı işlemiş bir yarayla
Belleğimde benim en derinlere.
***
Her şey sessiz; gece. Ay ışığıyla süslü
Güneyin açık-mavi ufukları.
Zemfira uyandırdı ihtiyarı:
"Ah, babam! Aleko bu gece ürkütücü.
Dinle, arasında ağır uykusunun
İnleyişlerini ve hıçkırıklarını onun."
Yaşlı Adam:
Dokunma. Koru suskunluğunu.
Bir Rus söylencesi duymuştum:
Şimdi, bu yarı gece zamanında
Uykuda daraltırmış insanın soluğunu
Ev perileri; tan ağarmadan önce
Giderlermiş. Sen otur benim yanımda.
Zemfira:
Baba! Zemfira! diye mırıldanıyor.
Yaşlı Adam:
Gönlünde onun dünyalara değersin sen;
O, uykusunda bile seni arıyor.
Zemfira:
Geçti, soğudum sevgisinden,
Sıkıldım; yüreğim özgürlük diliyor,
Artık ben... Ama sus! Duyuyor musun sesini?
Başka bir adı ünlüyor...
Yaşlı Adam:
Kimin adını?
Zemfira:
Duyuyor musun? Kısık inleyişini
Ve diş gıcırtısını kızgın!.. Bu fena!..
Onu uyandıracağım...
Yaşlı Adam:
Boşuna,
Gece perisini kovma,
O kendisi gider...
Zemfira:
Yatakta döndü,
Doğruldu, sesleniyor bana... Uyandı,
-Ona gidiyorum, hoşçakal, uyu.
Aleko:
Neredeydin?
Zemfira:
Babamla oturdum.
Seni bir peri bunaltıyordu;
Düşünde acılar yakıyordu
Ruhunu; beni korkuttun:
Dişlerini gıcırdatıyordun uykuda
Ve beni çağırıyordun.
Aleko:
Sen, düşüme girdin,
Gördüm, aramızda bizim güya...
Ürkünç düşler gördüm!
Zemfira:
İnanma aldatıcı düş görmelere.
Aleko:
Ah, inanmıyorum gerçekliğine hiçbir şeyin:
Ne düşlere, ne tatlı ant vermelere,
Hatta inanmıyorum yüreğine senin.
***
Yaşlı Adam:
Niçin sen, genç divane,
Niçin ah ediyorsun her an?
Burada insanlar özgür, gökyüzü aydın,
Ve kadınlar ün salmış güzelliğiyle,
Ağlama: Keder bitirir seni.
Aleko:
Baba, o artık sevmiyor beni.
Yaşlı Adam:
Tasa etme, dostum; o daha bebek.
Değil bu kederin senin usa uygun:
Sen ıstıraplı ve çetin seviyorsun,
Kadın yüreğiyse, eğlenerek.
Bak: Uzak gök kemerinin engininde
Özgür başına dolanıyor ay;
Bütün doğaya yolu üzerinde
Eşitçe pırıltısını döküyor o.
Her bulutu gözlüyor özenle,
Her birine gür aydınlık veriyor
-İşte bak,- geçti bir diğerine;
Onu da ama az süre ziyaret ediyor.
Kim gökte aya sınır gösterebilir,
Ona diyebilir dur, orası yerin!
Taze kızın gönlüne kim söyleyebilir,
Yalnızca birini sev, başkalaşma sen?
Tasa etme.
Aleko:
Nasıl da seviyordu.
Nasıl, bana sevecen hayranlığıyla,
Kırların dingin ıssızlığında
Gece saatlerini geçiriyordu!
Çocuksu sevincine bürülü,
Candan cıvıltılı sesiyle
Ya da estiren öpüşüyle
Nasıl da benim gam yükümü
Bir anda dağıtmaya yetiyordu!..
Ve neylenir? Zemfira sevgiden döndü!
Benim Zemfiram artık soğudu!..
Yaşlı Adam:
Dinle: Yaşadığım bir olayı diyeyim,
Ben öz öykümü sana nakledeyim.
Çok, çok zaman önce, Tuna kıyısını
Tehdit etmemişken henüz tecim -
(Nasıl tazeleniyor, görüyorsun,
Aleko, yine benim eski acım.)
Bizler padişahtan korkardık o zamanlar;
Ve Bucak’ı bir paşa yönetiyordu
Yüksek kulelerden Akkerman’da.
O yıllar pek gençtim; ruhum
Coşkuyla kaynıyordu o devirde;
Ve o sıralar henüz saçlarımda
Ak yoktu bir tel bile, -
Güzel genç kızların arasında
Biri vardı... Nice zaman seyrettim,
Güneşle bakıştığımız gibi hayranlıkla,
Ve sonunda onu benim addettim...
Ah, gençliğim benim, nasıl hızla
Balkıdı bir düşlemde akan yıldızca!
Tükendiniz ama siz, aşkın çağları,
Daha da çabuk: bir yıl sevdi beni yalnızca,
Yalnızca bir yıl boyu sevdi Mariula.
Bir ara Kagul suları yöresinde
Yabancı bir obaya raslamıştık;
Çözmüşlerdi o Çingeneler çergelerini
Bir dağ eteğinde yanında bizimkilerin,
İki gece birlikte konaklamıştık.
Kalkıp gittiler bunlar üçüncü gece, -
Ve, küçücük kızını koyup geride,
Gitti, takılıp peşlerine benim Mariula.
Ben tatlı uyuyordum; tan aydınlığıyla
Uyandım, baktım kadınım yok:
Ararım, seslenirim, imi bile kayıp.
Özleyip ağlıyordu Zemfira,
Ağladım ben de, o zamandan beri
Dünyanın soğumuşum bütün kızlarına;
Asla aralarında benim gözlerim
Seçmedi kendime bir yaşam yoldaşı,
Ve yalnız ve boş yıllarımı
Artık kimselerle paylaşmadım.
Aleko:
Peki, nasıl oldu sen koşmadın
İzinden hemen o uygunsuzun
Ve hem o yağmacıların, hem o soysuzun
Yüreğine hançeri saplamadın?
Yaşlı Adam:
Ne diye? Gençlik kuşlardan daha özgür;
Zaptetmek aşkı kimin elinde?
Sevinç sırasıyla herkese devrolur;
Olmuş bulunan, artık olmaz yeniden.
Aleko:
Değilim ben öyle. Hayır, savaşmadan
Bağışlamam kimseye kendi haklarımı!
Bari öcümle olsun tat alırım.
Yo, hayır! Uyurken düşman
Onu bulsam uçurumu başında denizin,
Yemin olsun, burada o iblisin
Bedenine tekmem aman tanımazdı;
Denizin dalgalarına, ürkü duymaksızın,
O savunmasızı itiverirdim;
Ve ansızın uyanışının korkusunu
Öfkeli bir kahkahayla perçinlerdim,
Ve uzun süre düşüş uğultusu
Bana tat ve gülme verirdi.
***
Genç Çingene:
Bir daha... Bir öpüş daha...
Zemfira:
Vakittir. Kocam kıskanç ve huysuz.
Çingene:
Bir… veda için… ama doyasıya!
Zemfira:
Hoşçakal, gelmeden o henüz.
Çingene:
Söyle, ne zaman yeniden buluşacağız?
Zemfira:
Ay battığı zaman, bu gece,
Tepenin ardında, üzerinde sinliğin...
Çingene:
Atlatıyor! Gelmeyecek!
Zemfira:
İşte o! Kaç!... Geleceğim, sevgilim.
***
Aleko uyuyor. Bulanık
Bir görüntü usunda kıpırdıyor;
Bir çığlıkla karanlıkta uyanıp
Kıskançlıkla kolunu uzatıyor;
Ama ürperen kolu onun
Dolanıyor soğuk örtülerde,
Kadını uzaklarda Aleko’nun...
Sarsıntıyla doğruldu ve kulak veriyor...
Her şey sessiz, içini ürkü sarıyor,
Bedeninde ateşler ve buzlar koşuyor;
Kalkıyor, çergeden çıkıyor dışarı,
Korkunç o, dolaşıyor çevresini arabaların;
Her şey durgun; kırlar susuyor;
Karanlık; ay sislerin ötesine ağmış,
Belli belirsiz çıtlıyor oyuncu ışığı yıldızların,
Belli belirsiz çiyde seçilen ayak izleri
İlerdeki tepelerin ardına uzanmış:
Sabırsızlık içinde ivedi yürüyor o,
Uğursuz izin çektiği yere doğru.
Yolun sonunda, arkada,
Ağarıyor belli belirsiz önündesin...
Oraya doğru dermansızlanan ayakları
Sürünüyor, bir önseziyle bitkin,
Dizleri titriyor, titriyor dudakları,
Yürüyor.. ve birden.. düş mü bu yoksa?
Birdenbire görüyor yakında iki karaltıyı
Ve fısıltıları duyuyor tam yanıbaşında,
Üzerinde kirletilen sinliğin.
1. ses:
Yeter...
2. ses:
Kal biraz...
1. Ses:
Yeter, sevgilim.
2. Ses:
Hayır, hayır, kal, sabah edelim.
1. ses:
Geç oldu.
2. ses:
Ne kadar ürkekçe seviyorsun.
Bir dakika!
1. ses:
Sen mahvedersin beni.
2. ses:
Bir dakika!
1. ses:
Ya benim yokluğumda
Uyanırsa kocam?..
Aleko:
Uyandım ben.
Nereye! Öteye adım atmayın siz ikiniz;
Siz mezarın üstünde de rahat edersiniz.
Zemfira:
Canım, sen kaç, kaç...
Aleko:
Yerinde kal!
Nereye, güzel delikanlı?
Yıkıl!
Hançeri ona saplıyor.
Zemfira:
Aleko!
Çingene:
Ölüyorum...
Zemfira:
Aleko, öldüreceksin onu!
Bak: Bütün bulandın kana!
Oy, ne yaptın sen?
Aleko:
Hiçbir şey.
Şimdi solu aşkıyla onun.
Zemfira:
Hayır, tamam, korkmuyorum senden!
Tehditlerine senin aldırmıyorum,
Öldürmene senin lanet olsun...
Aleko:
Peki, öl sen de!
Onu da hançerliyor.
Zemfira:
Ölürüm sevgisinden...
***
Doğu, tan kızıllığıyla aydınlanmış,
Işıldıyordu. Aleko tümseğin ötesinde,
Elinde hançeriyle, kana bulanmış,
Sin taşının duruyordu üzerinde.
Önünde ölü bedenler uzanıyordu;
Katilin müthişti çehresi.
Korkmuş Çingeneler toplanıyordu
Çevresinde ürkülü kalabalığıyla.
Yanda bir mezar kazıyorlardı.
Yas dizisiyle yürüyordu kadınlar
Ve ölülerin gözlerini öpüyorlardı.
Yaşlı baba oturuyordu tek başına
Ve bakıyordu ölmüş olan kızına
Dilsiz bir kederin durgunluğuyla.
Kaldırdılar cesetleri, taşıdılar
Ve genç çifti yerin
Soğuk sinesine yatırdılar.
Aleko uzakta seyrediyordu
Her şeyi... Ve örttüğünde ölülerin
Üzerini son avuç toprak
O, suskun, usulca eğildi
Ve kayadan otlara devrildi.
O zaman yaşlı adam yaklaşıp, dedi:
"Terket bizleri sen, mağrur kişi!
Bizler ilkeliz, yok yasalarımız,
Biz insanı parçalamıyoruz, biz asmıyoruz -
Bize yok gereği kanın ve ıstırabın -
Ama bir caniyle yaşamak istemiyoruz...
Sen ilkel baht için doğmamışsın,
Sen kendine özgürlük diliyorsun yalnız;
Bize dehşet verir düşünüşün senin:
Biz korkağız ve iyi ruhumuz,
Sen kötü ve cesursun, terket bizleri,
Elveda, esenlikler seninle olsun."
Söyledi, ve gürültülü topluluğuyla
Göçebe kafilesi devindi
Konakladığı bu facia ovasından.
Ve az sonra bozkırın derinlerinde
Silindi gözden; Bir araba yalnızca,
Acıklı kilimiyle üstü örtülü
Terketmiyordu bu uğursuz düzlüğü.
Tıpkı böyle kış öncesinde bazen,
Puslu bir sabah zamanı,
Havalanır yüzeyinden kırların
Sürüsü en son turnaların,
Çığlıklarla savrulur güneye doğru,
Ve ölümcül bir kurşun yarasıyla
Biri kalır geride mahzun,
Salınıp kalır kırılmış kanadıyla.
Gece indi; gam yüklü arabada
Artık kimse ateşi kurmadı,
Artık bu gezici damda sabaha kadar
Kimse dingin uykusunu uyumadı.
Sen mahvedersin beni.
2. ses:
Bir dakika!
1. ses:
Ya benim yokluğumda
Uyanırsa kocam?..
Aleko:
Uyandım ben.
Nereye! Öteye adım atmayın siz ikiniz;
Siz mezarın üstünde de rahat edersiniz.
Zemfira:
Canım, sen kaç, kaç...
Aleko:
Yerinde kal!
Nereye, güzel delikanlı?
Yıkıl!
Hançeri ona saplıyor.
Zemfira:
Aleko!
Çingene:
Ölüyorum...
Zemfira:
Aleko, öldüreceksin onu!
Bak: Bütün bulandın kana!
Oy, ne yaptın sen?
Aleko:
Hiçbir şey.
Şimdi solu aşkıyla onun.
Zemfira:
Hayır, tamam, korkmuyorum senden!
Tehditlerine senin aldırmıyorum,
Öldürmene senin lanet olsun...
Aleko:
Peki, öl sen de!
Onu da hançerliyor.
Zemfira:
Ölürüm sevgisinden...
***
Doğu, tan kızıllığıyla aydınlanmış,
Işıldıyordu. Aleko tümseğin ötesinde,
Elinde hançeriyle, kana bulanmış,
Sin taşının duruyordu üzerinde.
Önünde ölü bedenler uzanıyordu;
Katilin müthişti çehresi.
Korkmuş Çingeneler toplanıyordu
Çevresinde ürkülü kalabalığıyla.
Yanda bir mezar kazıyorlardı.
Yas dizisiyle yürüyordu kadınlar
Ve ölülerin gözlerini öpüyorlardı.
Yaşlı baba oturuyordu tek başına
Ve bakıyordu ölmüş olan kızına
Dilsiz bir kederin durgunluğuyla.
Kaldırdılar cesetleri, taşıdılar
Ve genç çifti yerin
Soğuk sinesine yatırdılar.
Aleko uzakta seyrediyordu
Her şeyi... Ve örttüğünde ölülerin
Üzerini son avuç toprak
O, suskun, usulca eğildi
Ve kayadan otlara devrildi.
O zaman yaşlı adam yaklaşıp, dedi:
"Terket bizleri sen, mağrur kişi!
Bizler ilkeliz, yok yasalarımız,
Biz insanı parçalamıyoruz, biz asmıyoruz -
Bize yok gereği kanın ve ıstırabın -
Ama bir caniyle yaşamak istemiyoruz...
Sen ilkel baht için doğmamışsın,
Sen kendine özgürlük diliyorsun yalnız;
Bize dehşet verir düşünüşün senin:
Biz korkağız ve iyi ruhumuz,
Sen kötü ve cesursun, terket bizleri,
Elveda, esenlikler seninle olsun."
Söyledi, ve gürültülü topluluğuyla
Göçebe kafilesi devindi
Konakladığı bu facia ovasından.
Ve az sonra bozkırın derinlerinde
Silindi gözden; Bir araba yalnızca,
Acıklı kilimiyle üstü örtülü
Terketmiyordu bu uğursuz düzlüğü.
Tıpkı böyle kış öncesinde bazen,
Puslu bir sabah zamanı,
Havalanır yüzeyinden kırların
Sürüsü en son turnaların,
Çığlıklarla savrulur güneye doğru,
Ve ölümcül bir kurşun yarasıyla
Biri kalır geride mahzun,
Salınıp kalır kırılmış kanadıyla.
Gece indi; gam yüklü arabada
Artık kimse ateşi kurmadı,
Artık bu gezici damda sabaha kadar
Kimse dingin uykusunu uyumadı.
Sonsöz
Büyülü gücüyle terennümün
Dumanlı belleğimde benim
Böyle canlanıyor görünümü
Bazı aydın, bazı kederli günlerin.
Cenklerin korkunç uğultusunun
Çok, çok uzun süre sönmediği,
Ve İstanbul’a Rusun
Egemen sınırlar gösterdiği,
İki başlı yaşlı kartalımızın henüz
Geçmişin şanıyla gürlediği ülkede
Bir zaman bozkırın derinlerinde
Yol boylarında kadim konakların
Rasladım ben uysal özgürlük çocukları
Çingenelerin barışçıl kafilelerine.
Tembel topluluklarının peşinde
Epey zaman bozkırda dolaştım,
Basit yemeklerini paylaştım
Ve uyudum ateşlerinin başında.
Ağır ağır ilerleyişlerinde sevdim
Şarkılarının sevinçli tınılarını,
Ve uzun zaman şirin Mariula’nın
Zarif adını heceledim.
Ama sizin de mutluluk yok aranızda,
Doğanın yoksul oğulları!
Sizin de çergelerinizin altında
Azaplı uykular barınıyor,
Sizin de belalardan kurtulmadı
Göçebe gölgelikleriniz bozkır ortasında,
Her yerde uğursuz tutkular,
Ve yok bir savunma yazgı karşısında.
Büyülü gücüyle terennümün
Dumanlı belleğimde benim
Böyle canlanıyor görünümü
Bazı aydın, bazı kederli günlerin.
Cenklerin korkunç uğultusunun
Çok, çok uzun süre sönmediği,
Ve İstanbul’a Rusun
Egemen sınırlar gösterdiği,
İki başlı yaşlı kartalımızın henüz
Geçmişin şanıyla gürlediği ülkede
Bir zaman bozkırın derinlerinde
Yol boylarında kadim konakların
Rasladım ben uysal özgürlük çocukları
Çingenelerin barışçıl kafilelerine.
Tembel topluluklarının peşinde
Epey zaman bozkırda dolaştım,
Basit yemeklerini paylaştım
Ve uyudum ateşlerinin başında.
Ağır ağır ilerleyişlerinde sevdim
Şarkılarının sevinçli tınılarını,
Ve uzun zaman şirin Mariula’nın
Zarif adını heceledim.
Ama sizin de mutluluk yok aranızda,
Doğanın yoksul oğulları!
Sizin de çergelerinizin altında
Azaplı uykular barınıyor,
Sizin de belalardan kurtulmadı
Göçebe gölgelikleriniz bozkır ortasında,
Her yerde uğursuz tutkular,
Ve yok bir savunma yazgı karşısında.
Aleksandr Sergeyeviç Puşkin
Çeviren Azer Yaran
1824